СЫҢСУ

Сыңсу – қыз ұзату дәстүріне байланысты туған тұрмыс-салт жырларының бірі.

Бұл – қыздың ұзатылар алдындағы ел-жұртымен, ағайын-туыс, құрбы-құрдастарымен, туып өскен жерімен қоштасуы ретінде айтылады.

С ... Читать дальше »

Т.ӘБДІКОВ / ӨЛІАРА     

Тарихи-әлеуметтік өтпелі, өліара кезеңге тап болған ұрпақтың тағдыры қашанда оңай болмаған. Орныққан өмір ырғағынан қол үзіп, ұғым-түсінікті өзгертудің қиындығы өз алдына, жаңалықтың түпкі сыбағасын түсіне алмай ара-дара болған шошымалды ұрпақтың өмірінен қиын өмір бола қоймас-ау. Романда арқау болған әлеуметтік орта мен уақыт тынысы барша болмысымен санаңды билеп алып отырады. Содан да болар, оқырман көкейінде басты кейіпкер Бәйтен, Асқар, Қадиша, Нұрбек бейнелерінен гөрі Жарбөгет ауылының тіршілік-тынысы тереңірек із қалдыратындай. Ал жаңағы кейіпкерлер со ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ АУРУЫН ЕМДЕУДІҢ ҚАЗАҚЫ ТӘСІЛДЕРІ

ТҰЯҚТАН САСЫҚ АЛУ

Белгісі. Қазіргі ат бапкерлері жүйрікті жазға салым наурыз-маусым айларында қолда жемдеп, семіртуді әдетке айналдыруда. Жылқыны байлаған орын таза тақыр болмаса, шылқылдап жатса , аттың тұяғы тез өсіп, аратұяққа айналады да, табаны күстеніп, күс қалыңдаған сайын бойына дым тартып, сасиды. Онымен қатар, тұяғы көстиі ... Читать дальше »

«ҒАҚЛИЯ» КІТАБЫ

Қарасөздер он-он бір тақырыпқа бөлінеді. Кейбір тақырыптар бірнеше сөздің көлемінде қайталанып, кей тақырып бір-бір қарасөзде айтылуымен тоқталады. Мысалы, 1-сөзде Абай жазуға қалай кіріскенін баян етеді. Бұл ойларға қатйып оралмайды.

Енді қарасөздерді нақты қарастырып өтелік. 1-сөз кітаптың кіріспесі екені даусыз ақиқат. Абай оны тіпті нөмірлемеген де. 2-сөзде ха ... Читать дальше »

ДҰШПАНДЫҚ

Жүрекке қатерлі факторлардың бірі – дұшпандық. Бұл кез келген адамның белгілі бір сәттерде бастан кешіретін сәтсіз эмоциясы ғана емес, сонымен қатар нашар мінез-құлқы. Адамның қаскөйлік сипатымен бұл уақытқа дейін көбінесе психолог мамандар айналысып келген, яғни осы бір жағымсыз әдет, қаскөйлік мінез-құлық психологияның зерттеуі объектісі болған. Уақыт өте көптеген зерттеулердің нәтижелері тек психикалық қана емес, жалпы соматикалық аурулардың дамуында қаскөйлік пен дұшпандықтың рөлі басым екенін растады. Қаскөйліктің психологиялық, физиологиялық, биох ... Читать дальше »

ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ МОТИВ

Мотив – қажеттілікті қанағаттандыру мақсатымен адамды іс-әрекетке итермелейтін себеп күші. Адамның қандай да бір іс-әрекеті оның мотивтік себеп күштеріне байланысты.

Психолог мамандар мотивтерді физиологиялық және психологиялық деп бөледі. Бұлардың бір бөлігі тіршілікті сақтап қалуға, ұрпақтың жалғасуына, деннің саулығы үшін қызмет етсе, енді бір бөлігі ад ... Читать дальше »

ЖАДЫНАМА

Үйде және мектепте мәселелерді шешу

1. Баланы тыңдаңыз, оның жан сезімі мен қажеттіліктеріне түсіністікпен қараңыз.

... Читать дальше »

ҚЫЗ ҰЗАТУ

Психологиялық мәні (имплицитті үрдістердің астары):

Күйеуге төс беру.

Қазақтың төсті жаңадан күйеу болған жігітке ғана беруінің астарында психологиялық мән бар. Қазіргі кезде кеңінен қ ... Читать дальше »

Т.ӘБДІКОВ / ӨЛІАРА     

Т.Әбдіков шығармалары 1964 жылдан жариялана бастады. “Көкжиек” (1969), “Күзгі жапырақ” (1971), “Ақиқат” (1974), “Айтылмаған ақиқат” (1979) әңгіме-повестер жинақтарын жарыққа шығарды. 1985 жылы тарихи кезең шындығын арқау еткен “Өліара” романын жариялады. 

Биік таудың алыстан көрінетіні сияқты, тарихтың да беле ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ АУРУЫН ЕМДЕУДІҢ ҚАЗАҚЫ ТӘСІЛДЕРІ

ШЕГЕ ТИЮ

Белгісі. Атты тағалаған кезде шегені дұрыс қаға білмегендіктен, тәжірибесіздіктен, орашолақтықтан аттың тұрасына шеге тиеді. Шеге тию дегеніміз – таға шегесі тұраны жанап дүмпіп өтуі. Шеге тигеннің белгісі ат қатты тыпырлайды. Шегені суырып алғанда орнынан қан шығады. Шеге тиюден жарақат алған жылқы тұрғызғанда аяғын ... Читать дальше »

«ҒАҚЛИЯ» КІТАБЫ

Абайда проза кітап екеу: біріншісі – «Ғақлия» кітабы, екіншісі – «Ғақлиқат-тасдиқат» (қысқаша «Тасдиқ») трактаты. «Ғақлия» - 41 қарасөзден тұрады. Оған «Тасдиқтың» (қазіргіше 38-қарасөз( үш қайнаса сорпасы қосылмайды (тақырыбы, мазмұны, мақсаты, көлемі және жазылу мерзімі бойынша мүлде бөлек). «Ғақлияны» тексеріп, реттеп көрмекпіз.

... Читать дальше »

АХЛАҚ АҚАУЫНАН БОЛАТЫН ПСИХОСОМАТИКАЛЫҚ АУРУЛАР

Медицина ғылымы мен психология арасын дәнекерлейтін арнайы ғылымды «психосоматика» дейді. Психосоматика (гр. рsyce – жан, soma – тән) медициналық психологияның бір саласы, әртүрлі психологиялық факторлар себебінен пайда болатын соматикалық ауруларды зерттеп-зерделейтін ғылым. Психосоматика – соматикалық аурулардың психогенезін зерттеу. Кез келген сыртқы ықпалдар сенсорлық жүйеге әсер ете отырып, организмде жауап беру реакциясын туғызады.

... Читать дальше »

НӘПСІНІ ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ

8. Жазалау (муақаба)

Нәпсіні тәрбиелеуде ең соңғы қолданылатын саты – жазалау (муақаба). Соңғы деп отырған себебіміз, егер жоғарыда айтып өткен нәпсіні тәрбиелеу жолдары нәтиже бермесе, жазалау әдісіне (муақабаға) жүгініледі. Бұл – басқа шара қалмаған кезде, ең соңғы қолданылатын әдіс. Нәпсі өзінің әуеніне басып ырық бермей жатса, жазалау әдісі ... Читать дальше »

Ата-ана сұрақтары:

Ұлымның мұғалімі сабақтан соң барлық ұл балаларды алып қалды: күзетші оған дәретханада оқушыларының бірінің темекі шеккенін хабарлапты, нәтижесінде ұлым баскетбол жаттығуына қатыса алмай, қапаланды. Балам ұжымдық жазалауды әділетсіздік деп санайды. Сіз бұл туралы не ойлайсыз?

< ... Читать дальше »

ҚЫЗ ҰЗАТУ

Психологиялық мәні (имплицитті үрдістердің астары):

Қыздың туғаннан бастап жасауын реттеп, жинауы.

Психоаналитикалық ілімде ұл балалардың өз табиғатын толық сезінуі 4-5 жастан бастау а ... Читать дальше »

Ғ.МҮСІРЕПОВ / ОЯНҒАН ӨЛКЕ        

Жазушы Игіліктің портреттік мінездемесін, қысқа қайырылса да, кесек көрінер, артығы жоқ, асып-тасуы жоқ, сыпайысымақ сөздерін, соңын баққан шыдамдылықпен ту сырттан соғардай арамза әрекеттерін суреттегенде де ұнатуы мен жаратуын аңдатпайды. Игілік істері мен ниеттерінің бұзықтығын өзге кейіпкерлер репликалары мен түсінік-талғамдарынан сездіру басым. “Бетпе-бет” келгенде автордың “қарсыласын” бағалай тұрып, Игілікпен ақыл-ой, сұңғылалық, характер межелері бойынша арбаса тіресуі байқалғандай. ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ АУРУЫН ЕМДЕУДІҢ ҚАЗАҚЫ ТӘСІЛДЕРІ

КЕСЕ БАСУ

Белгісі. Атпен кенет тұра шапқанда немесе қарғығанда, оқыс секірткенде жылқы табиғи қозғалысынан жаңылып артқы аяғымен алдыңғы аяғының өкшесін, шашасын немесе шідерлігін басып алады. Егер кесе басқан жылқы тағалы болса, өте ауыр зақымданады. Қатты зақымданған жағдайда – жерсоғары, өкшесі, тақыр бақайы немесе шідерліг ... Читать дальше »

ҚАРАСӨЗДЕР ҚАЛАЙ ТАРАЛҒАН?

Көне дәуір ғұламасы Конфуций қытай өмірінің бар қыры қамтылған трактатын қалдырды. Оың насихатталу және дәріптелу деңгейінен бас айналады. Ал Абайдың қос трактаты ше? Олар халқына қалай таралды?

1933 жылы Қызылорда қаласында Абайдың тұңғыш «Толық жинағы» басылып шықты. Осы жинақта Абайдың ғақлия мұрасы алғаш рет баспа бетін көрді. Оған дейін кең таралды ... Читать дальше »

КҮРЕТАМЫР

Қазіргі күні бәзбіреулер «Алла қайда?» деп топ-топ болып бөлініп, дауласып, талас-тартысқа бой алдырып жатады. Діни көзқарастарын дебатқа не диспутқа айналдырып, халыққа дінді күрделендіріп, қиындатып көрсету жөн емес. бұл тұрғыда «Алла әрбір пенденің не істеп, не қойғанын, не ойлайтынын, болашағаны т.б. егжей-тегжейлі түгел біледі. Осы тұрғыдан қарағанда, ол әрбірімізбен бірге. Бірақ затымен емес, білгіштігімен», - деп жауап беруге болады.

... Читать дальше »

НӘПСІНІ ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ

7. Сөгу, айыптау, кінәлау (муатаба)

Нәпсіні тәрбиелеудің келесі сатысы – муатаба. Муатаба – адамның өз нәпсісін сөгуі, айыптауы. Сөгу, айыптау, кінәлау – нәпсінің құмарлыққа салынып, адамға ырық бермей, күнәға бой алдырған кезінде немесе жалқаулық пен бойкүйездікке, салғырттық пен салақтыққа және немқұрайдылыққа ұрынған уақытта іске қосыл ... Читать дальше »

Ата-ана сұрақтары:

Мен секілді сабырсыз адам үшін баланы ұрудың орнына бұрышқа жіберу – үлкен жетістік. Ендеше, өз-өзіңді ұстай алмаған сәтте не істеуге болады?

Бір әйел: «Адам өзінің төзімі таусылғанын сезгенде «бұрышқа» тұратыны ... Читать дальше »

ҚЫЗ ҰЗАТУ

Қазақ қызын құрметтеп, төрден орын берген халық. Балиғат жасына толған соң, аялы алақанда мәпелеп өсірген аяулы бойжеткеннің де ұзатылар уақыты келеді. Ежелден келе жатқан салт-дәстүрге сүйенсек, қызының ұшқан ұядан ұзап кетуіне анасы әу бастан дайындалып, жасауын реттеп, сәукелесінің сәнін келтірсе, әкесі тойдың қамына кіріседі.

Сырға таққан қыздың басы бос емес екенін өзгелер білу үшін ерекшелеп, а ... Читать дальше »

Ғ.МҮСІРЕПОВ / ОЯНҒАН ӨЛКЕ        

“Оянған өлке” Ғ.Мүсіреповтің әңгіме, очерк, фельетон жанрлары, лирикалық “мен” формасында жазылған “Қазақ солдаты” сияқты іргелі романы, драматургия саласындағы құнарлы табыстарынан кейін қолға алынды. Өзіне дейінгі “Абай жолы” арқылы көрінген М.Әуезовтің ұлттық қара сөз өнеріндегі өзгеше сарабы, мүлде тың, жаңашыл көркемдік жетістіктері нысаналы сабақ, тамыры терең дәстүр сүрлеуін әкелумен бірге үзеңгілес серіктері үшін тарихи тақырып саласындағы ізденістерге жол көрсетсе де, қиялап ке ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ АУРУЫН ЕМДЕУДІҢ ҚАЗАҚЫ ТӘСІЛДЕРІ

СІЛІКПЕ ДЕРТІ

Белгісі. Шектен тыс шөлдегендіктен жылқы «сілікпе» дертіне шалдығады. Таңдайын тарта есінеп, желге ауызын тосады. Ауыздығын шайнап, ішін тартып күрсінеді, танау қуысы қуқылданып, қуырылып, қатпар түседі. Дүркін-дүркін аяқ астын тарпып иіскейді. Көзінен былшық аралас жас ағады. Екі бүйірін соғып, ауызы кебе ... Читать дальше »

АСЫЛ МҰРАНЫҢ САҚТАЛУ ТАРИХЫ

Ойшыл ақын 1897 жылдан соң, шығармашылық мұрасының жиналуын қалаған екен. Оған себеп – баулыған жұртының соңына ере бастағанына, шығармалары халқына қажеттігіне нық сенеді. Бұл жөнінде М.Әуезовтің айтатыны: «Өз өлеңдерін 1898 жылға шейін жиғысы келмегені: Абайдың өлең сөзге өте үлкен сынмен қарап, үлкен шарттар қйоғандығынан болған сияқты». Бұл жерде Мұхаң өлеңдері десе де, бұл пікір Абайдың «Ғақлия» кітабына да айтқаны. «Абай сөзін қадірлі көріп, әрбір шыққан жаңа өлеңдеріне ынтық болып отыратын ел оқушылары, - ... Читать дальше »

ЖҮРЕК ТУЛАСА – КІРПІК СУЛАНАДЫ

Жедел-жәрдем қызметінде жүргенде, артериалды гипертензиясы бар науқастарға көп баратын. Осы диагнозбен шақыртулардың көптігіне қарап, адамдардың барлығы осы дертке шалдыққан ба деп те ойлайсың. Жүрек-қан тамыр жүйесі жайлы тақырып қозғалса, әрине, ойға алдымен артериалды гипертензия келеді. ДДСҰ-ның мәліметі бойынша, қазір бүкіл жер бетіндегі ересек адамдардың 3/1, яғни бір миллиардқа жуығы гипертензиядан зардап шегеді екен.

... Читать дальше »

НӘПСІНІ ЕМДЕУ ЖОЛДАРЫ

6. Сыйлық сыйлау, марапаттау (мукафат)

Нәпсіні тәрбиелеудің келесі сатысы – мукафат. Мукафат – адам қандай да бір жетістікке жетіп немесе қолға алған бір істі аяғына дейін орындаған уақытта өзін сый-сияпатқа бөлеуді және марапатауды білдіреді. Бұл – нәпсі тәрбиесінде өте тиімді тәсіл. Мұны нәпсіні алдаудың бір түрі десек те болады. ... Читать дальше »

Ата-ана сұрақтары:

Қызым Джилл балабақшадан ренжулі әрі көңілсіз күйде келсе, тәрбиешісі тағы да «жазалау» үстеліне отрығызғанын бірден түсінемін. Бірде кешқұрым жолдасыма ашуландым, сол сәтте Джилл: «Әкешім, сенің «жазалау» үстеліне отрығаның дұрыс деп ойлаймын» деді. Үйде баланы ешкім бұлай жазаламағандықтан, қатты таң қалдым. Балабақшада, мектепте жазалау тәсілін қолданбағанымыз дұрыс па? Ойланарлық мәселе! Ал сіздер не ойлайсыздар? ... Читать дальше »