І.ЕСЕНБЕРЛИН / КӨШПЕНДІЛЕР

Қазақ халқының Ресей қол астына бодан болмауға шарасы қалмаған сәттің бір ұшығы осы алауыздық пен бақталастықта жатқандығын ескертеді. Тарихи шындық тұрғысын зорлап мойындататын кей сәттердің себеп-салдары, түп-төркіні жеке психологиялық ой-мақсаттардың арпалысы мен шарпысуында жататындығын меңзейді. Ойлап қараңыз. Ұлт бостандығын, жеке ұлт өркениетін халық теңдігін “дәріптеген” коммунистік жүйеде сол мақсат-мүдделер толық жүзеге асу сипатына ие болды ма? Әрине, жоқ. Қайта күн өткен сайын жеке ұлт мүддесі қусырылып, ұлттық салт-дәстүр жұтылып, т ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ ТҮСІ және ЕН-ТАҢБА

Ен-таңба арқылы түстеу

Ерте кезде жылқыға ен салу және таңбалаудың маңызы зор болған.

Біріншіден, қазақтың әр ру-тайпаларында өздеріне тән жеке-жеке таңбасы болған. Енді малдың құлағына салса, таңбаны жылқының мінер жақ санының ортасына таман қалың етіне сыртынан күйдіріп басады. Көлденең адамдар жылқының таңбасына қарап қай ру ... Читать дальше »

АҚЫНДЫҚ пен КӨСЕМДІК

Абайда ақындық пен көсемдік домбыраның қос ішегі сияқты қарат жаратылған болмыс. Ахаң (Ахмет Байтұрсынов) Абай жалы белгілі мақаласында жазушы я ақынға қажетті үш түрлі қасиетке тоқтала келіп: «Абайда осы үшеуі де болған. Бұлардың үстіне, Абай көсем, үлгі шығарып, өнеге жайғыш та болған», - деп көрсетеді. Демек үлгі шашу, өнеге жаю – көсемдіктің белгісі.

Айтса айтқандай, ұлы ақын көсемдікке қилы заманның бар қитұрқысын өз басынан өткергеннен кейін келді. Ақыл айтпас бұрын туған халқына төнген барлық кесел- ... Читать дальше »

ҰНАМСЫЗ ҰЙҚЫЛАР

Жалпы күндізгі ұйқы ислам дінінде былай бөлінеді: хулуқ, хурақ және хумқ. Хулуқ (қайлулә) – шаңқай түс уақытындағы ұйқы, хурақ – таңертең күнмен таласып ұйықтау. Ал хумқ – екінтіден кейінгі ұйқы.

Хурақ, таң а ... Читать дальше »

ҚАЙРАТ-ЖІГЕР

Мына мәселені естен шығармау керек. Егер қайрат-жігер өз функциясын атқармаса, адам кері кетеді. Ондай адамға әлсіздік, жалқаулық, ынжықтық т.с.с. сүйкімсіз әдеттер үйіркеледі. Мұның бәрін бойдан сілкіп тастауға көмектесетін – осы қайрат-жігер аттың рухың қасиеті. Бойда сілкініс болмаса, адам бірте-бірте рухани ұйқыға бата бастайды. Абай мұны тамаша жеткізген. Өлеңінде:

Жүректе қайрат болмаса,

... Читать дальше »

ҚОЛДАНУҒА БОЛМАЙТЫН СӨЗДЕР

Адамның әдебі мен мәдениетін бірден аңғарудың жолы – сөйлеу мәнері. Қолдануға болмайтын сөз тек «диалект», «жаргон», «паразит» сөздер емес, ол әдеп нормасынан аспай сөйлеуді де негізге алу. Адаммен сөйлесіп, қарым-қатынас орнатуда қоюға болмайтын сұрақтар, айтуға болмайтын әңгімелер өрбуі мүмкін. Өйткені ол адамның түсінік деңгейінен хабар береді, кейде адам ойланбай сөйлеген сөзі үшін қатты қателесуі мүмкін. Қолдануға болмайтын сөздер қандай? Ол сөздер не үшін адамға кері әсер береді?

... Читать дальше »