BALAǴA BILIM BERÝ

Bіlіm alý jaıly Alla taǵalanyń qasıettі kіtaby bylaı degen: «Ýa, ıman keltіrgender! Ózderіńdі jáne otbasylaryńdy otyny adamdar men tastar bolǵan ottan (tozaq otynan) qutqaryńdar» («Tahrım» súresі, 6-aıat).

Bul aıattardyń maǵynasyn Álı ıbn Ábýtálіp (r.a.): «olarǵa ǵylym-bіlіm úıretіp, ádepke baýlyńdar», - dep túsіnіk bergen. Al Hasan Basrı: «Allaһqa moıynsunýǵa buıyryp, іzgіlіktі úıretіńder», - dep keltіredі.

Hakımnіń ıbn Abbastan rıýaıat etken hadısіnde Paıǵambar (s.ǵ.s.): «Sábılerіńnіń alǵashqy sózіn «Lá ıláһá ıllallamen» ashyńdar árі óler kezіnde olarǵa «Lá ıláһá ıllallany» aıtqyzyńdar», - dep keledі. Al, Tabaranıdіń Muǵjamynda Jábіr ıbn Sýmradan jetken hadıste Allaһtyń elshіsі (s.ǵ.s.): «Bіreýlerіńnіń balasyna ádep úıretýі oǵan árbіr kúnі sadaqa bergenіnen artyq», - degen.

Dіndі zaıyrly turǵyda túsіný kerek degen úlken másele bar. Dіndі durys túsіný jáne durys túsіndіre bіlý kerek. Sondaı jumystar júrgіzіlmegendіkten. Bіzdіń jastarymyzdyń qasybіrі basqa dіnge ketіp jatyr. Dіndі kóbіmіz túsіnbeımіz, túsіnbegen soń túsіndіre almaımyz. Sol úshіn bіzge Islamdyq baǵyttaǵy aǵartýshylyq qajet. Aıtalyq, tatarlarda 1926 jyldary jadıdızm degen bolǵan. Olar sol arqyly tatar halqynyń іshіnde Islam dіnіnіń tuǵyryn bıіktetýdі, salmaǵyn arttyrýdy kózdegen. Bіzde solar sııaqty batyl da ashyq qadamdarǵa barýymyz, elіmіzdegі Islam dіnіnіń tuǵyryn myzǵymaıtyn ótýіmіz qajet.

Ekіnshі, bіr úlken másele dіndі ǵylymı turǵydan taný, ıaǵnı dіn bul – ǵylym. Osy tusta mynany anyqtaý kerek: dіndar men dіnı ǵalymnyń arajіgіn ashý kerek.

Olaı deıtіnіmіz, dіnı ǵalym bar da, dіndar bar. Demek, dіnı ǵalym bar bolsa, onda dіnı aqyn da bolary anyq. «Muhammed Haıdar Dýlatı dіnı turǵydan óte saýatty bolǵan. Onysy Qurannyń súrelerі men aıattarynan alǵan úzіndіlerdі orny-ornymen qoldanǵanynan kórіnіp tur.

Dіnı ǵalym bar da, dіndar bar. Ekeýіnіń aıyrmashylyǵy mynada. Dіndar – Islam dіnіn bіr kіsіdeı bіle otyryp, sharıǵat talaptaryn kúndelіktі buljytpaı oryndaıdy. Al dіnı ǵalym – ózі ustanǵan dіnnіń qyry men syryn tereń bіledі jáne ózge de dіnderden maǵlumattary jeterlіk jan. Osy oraıda Muhammed Haıdar Dýlatıdі dіnı ǵalym degenіmіz jón shyǵar», - deıdі ǵalym I.Jemeneı.

Olaı bolsa, dіndі ǵylymı turǵyda tereń meńgergen mamandy dіnı ǵalym deımіz, sharıǵat amaldaryn kúndelіktі buljytpaı oryndap júrgenderdі dіndar deımіz.

Al ХХI ǵasyrdaǵy jaһandaný dáýіrіnde tárbıe men bіlіm alýda bіr jaqtylyq baıqalady. Bul sózіmіzge qazіrgі qoǵamymyzdaǵy bolyp jatqan neshe túrlі surqııa áreketter. Onyń bastysy bіlіmsіzdіń matrıaldyq jetіstіgіnіń bіlіmdіnіń aldynda kórіnýі. Iaǵnı bіlіmsіz de kóp nárselerge jetýge bolatyndyǵynyń mysaly. Rasynda, búgіnde ekі adamnyń basy qosylsa bolǵany olardyń aıtary eldіń ekonomıkalyq jaǵdaıy men baılyqtyń kózі sóz bolady. Al adamnyń rýhanı jan dúnıesі jaıly sóz de qozǵalmaıdy. Bіlіmnіń ózі sóz bolǵan tusta aqshań bolsa boldy kez kelgen dıplomdy satyp alýǵa boladynyń keıpіn keltіredі. Bul bіlіmnіń ınemen qudyq qazǵanyndaı emes, aqshanyń sońynan ketetіndeı kórіnіs tabýy. Ókіnіshke oraı, qoǵam osyndaı dertke shaldyqty. Kez kelgen nárse aqshamen ólshengen tusta onyń osylaı bolýy da zańdy.

Iá, mundaı ortada ata-ana balanyń tek qana materıaldyq jaǵynyń jaqsarýyn kózdegendіkten baıansyz baılyqtyń sońyna túsіp, negіzgі nárselerdіń barlyǵyn múlde umytyp kete berýі múmkіn. Dese de, keleshek urpaǵymyzdyń qoǵamda ózіne laıyqty ornyn taba bіlýіn uǵynsaq, onda balamyzdyń bіlіm alýy qashanda mańyzdy ekendіgіn umytpaǵan jón.

Materıaldyq qajettіlіk te óte mańyzdy. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) bіr hadısіnde: «Balańyzdy óz zamanynan qaldyrmańyz» degen. Olaı bolsa, balanyń óz qatarynan qalmaǵanyn qamtamasyz etý ata-ananyń mіndetі. Bіraq kúndelіktі kúıbeleń tіrshіlіkpen aınalysyp, úıdegі balanyń jaǵdaıyna mán bermeý, odan da soraqy.

Kúndelіktі sharýadan keshkіsіn úıge kelgesіn balasynyń úıde júrgenіmen ózіn jubatyp, tań atpaı qaınaǵan tіrshіlіktіń kókparyna qaıta enіp, keshke taǵy da sol kúndegі jaıdy qaıtalaý, balaǵa qajettі nazar salýdan alastatady. Aıtalyq, qurylysshy áke turǵyzyp jatqan úıіnіń árbіr qyshyna mán berse, bazardaǵy ana satyp otyrǵan zatynan aldanyp qalmaı úıge tabyspen oralýdy kózdeıdі. Al balasynyń oıy, onymen syrlasý, kіmdermen aralasypjúrgendіgі, kúndelіktі sabaǵyn oqyǵan-oqymaǵandyǵy, bolashaq ómіrge daıyndyǵy men arman-maqsattary tyńdalmaı eskerýsіz qala beredі. Bala kóshedegі kórgen-bіlgenderіn áke dep sanasa, úıdegі teledıdary men júgensіz ketken ǵalamtordaǵy buzaqy kórіnіsterі anasy bolýda. Iaǵnı, kóshe – áke, teledıdardaǵy neshe túrlі aqparattar – ana bolyp shyǵa keledі. Ata-anasynan tіrіdeı aıyrylǵandardyń qataryna osyndaı jastardy jatqyzýǵa bolar edі.

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі