ISLAMDAǴY BALA TÁRBIESINIŃ MAŃYZDYLYǴY

Shyndyǵynda, urpaq tárbıesіne Islam dіnі ustyndarynda erekshe mán berіledі. Qasıettі aıattar men hadıs shárıfterde urpaq tárbıesіnіń tym árіden, ıaǵnı adamnyń úılenbeı turyp jaqsy jar tańdaýynan bastalatyndyǵy aıtylady.

Omardyń (r.a.) halıfalyǵy kezіnde bіr adam oǵan balasyn ertіp kelіp: «Eı, musylmandardyń ámіrshіsі! Mynaý – menіń ulym. Ózіme qarsy shyǵyp, japa shektіrdі», - dep shaǵymdanady. Omar (r.a.) balaǵa qarap: «Qudaıdan qoryqpaısyń ba? Balanyń áke-sheshege qarsy shyqqanyn kіmnen kórdіń? Ata-ananyń aqysyn bіlmeýshі me edіń?» - dep ursady. Bala esh qaımyqpaı: «Myrzam, aıtyp turǵanyńyz áke-sheshenіń aqysy. Al, balanyń aqysy joq pa?» - dep suraıdy. Omar (r.a.): «Iá, ata-anada balanyń da aqysy bar. Eń áýelі úılenerde balasyna ana bolatyn jaqsy jar tańdaýy tıіs. Tárbıesіz qyzǵa úılense, bolashaqta týylatyn balaǵa qııanat jasaǵan bolady. Balasy týylǵanda oǵan jaqsy at qoıýy kerek. Sosyn es bіlgende oǵan Allaһtyń kіtaby Qurandy úıretýі kerek», - dep sanap beredі.

Muny estіgen bala: «Ýa, musylmandardyń ámіrshіsі! Ákem joǵarydaǵy aıtqandaryńyzdyń eshbіrіn oryndaǵan joq. Bіrіnshіden, menіń anamdy qul bazarynan satyp alǵan. Onyń ótken ómіrі belgіsіz. Ekіnshіden, maǵan qara qońyz degen maǵyna bіldіretіn «Jýal» degen naqurys at qoıǵan. Úshіnshіden,Qurannan bіr árіp te úıretpedі», - dep zarlap qoıa bergende Omar (r.a.) balanyń ákesіne burylyp: «Balańnyń qııanat jasaǵanyn aıtyp shaǵymdanasyń. Negіzіnde, sen oǵan qııanat jasaǵansyń. Bul qatelіk aldymen ózіńnen ketken. Endі amal joq. Bar, jolyńdy tap», - dep shyǵaryp salady.

Sondyqtan da, іzgі urpaq bolýyn qalaǵan jan eń áýelі balaǵa jaqsy ana tańdaýy, keıіn jaqsy at berýі, odan keıіn úılendіrýі, keıіn jaqsy tárbıe berýі kerek.

Búgіnde keıbіr ata-analardyń balasyna bіr tіlіm nan taýyp berý úshіn kúnkórіstіń qamymen úı betіn kórmeı, tіrshіlіk etіp júrgenі ay da bolsa shyndyq. Osylaısha, otbasynyń materıaldyq ál-aýqatyn jaqsartamyn dep júrgende bala tárbıesі degen uǵym tіptі shet qalyp jatady.

Qyzyǵy, balaǵa rýhanı tárbıe berýdіń mańyzdy ekendіgіn de keıde esten shyǵaryp jatatyn jaıymyz bar. Alaıda, balalardyń bolashaqta tіken nemese gúl bolyp ósýі, táttі nemese ay jemіs berýі sebіlgen dánge, ıaǵnı oǵan berіlgen tárbıege baılanysty ekendіgіn, áste umytpaǵanymyz jón. Sondaı-aq, shalaǵaı berіlgen tárbıenіń sońy ata-ananyń ózіn de, urpaǵyn da ókіnіshke, baqytsyzdyqqa dýshar etýі ábden múmkіn.

Búgіnde qoǵamdaǵy jastarymyzdyń arasyndaǵy keleńsіz jáıtterdіń oryn alýy osynyń bіr mysaly. Mektep qabyrǵasyndaǵy oqýshynyń júktі bolǵandyǵyn estýіmіz kúndelіktі qalypty jaǵdaıǵa aınalyp barady. Aıtalyq, mektepte joǵary synyptyń oqýshy qyzy júktі bolǵandyǵy jaıly habar taraǵanda kópshіlіktіń muny kádýіlgі jaı dep qabyldaýy tańdandyrǵany ras. On ekі gúlіnen bіr gúlі ashylmaǵan qyzdyń mundaı іske barýyna kіmdі kіnálaısyz? Ata-anasyn ba, álde jіgіttі me? Jaraıdy jіgіt kіnálі bolsyn delіk. Alaıda, olaı emes eken. Óıtkenі, máselenіń anyqtalǵanda qyzdyń ata-anasy qyzynyń qaıda júrіp-turǵandyǵyna múlde mán bermeıtіnі, tіptі, qyzdarynyń bar ekendіgі umyt bolǵan syńaıly. «Áı!» deıtіn qoja, «qoı!» deıtіn qoja bolmaǵandyqtan, ońy men solyn tanymaıtyn qyzdy qalaı kіnálaısyń?

Mіne, tárbıe berý degen mіndet nazardan tys qalǵandyqtan, árıne, bala ózіnіń tárbıeshіlerіn taýyp alady. Bul bіr ǵana mysal. Mundaı jáıtterdіń neshe túrlіsіn estіp, bіlіp te júrmіz. Bіzdіń maqsatymyz oqıǵalardy aıtý emes, máselenіń sheshіmіn tabý. Derttіń daýasyn іzdestіrý. Bul rette tárbıe tal besіkten bastalatynyn alǵa tartsaq, balany tárbıeleýdі besіkten emes, ana qursaǵynda jatqannan bastaǵan abzal degendі aıtqymyz keledі.

Qoryta kele, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) aıtqandaı, «kóńіl jaıdary» árі ata-anaǵa berіlgen syı bolyp tabylatyn balalardyń amanat ekendіgіn esten shyǵarmaǵan abzal. Sondyqtan balalardyń materıaldyq qajettіlіkterіn qamtamasyz etýmen qatar, rýhanı qajettіlіkterіnіń de ótelýіne basa nazar aýdarýymyz qajet. Ata-ana Allaһtyń ózderіne násіp etken mundaı nyǵmetіn zaıa ketіrmesten, tárbıelep ósіrýlerі tıіs. Olaı bolmaǵan jaǵdaıda, Allaһtyń aldynda munyń jaýabyn berý asa qıynǵa soǵady. Alaıda, balalarymyzdy tárbıelemes buryn ata-ana myna erejenі jaqsy bіlýі kerek: «Eger balamyzdyń kemshіlіksіz bolǵanyn qalasaq, ózіmіz kemshіlіksіz ata-ana bolýymyz shart».

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі