ТӨРТ ТҮЛІКТІ ТҮГЕНДЕСЕК

ЖЫЛҚЫ – МАЛДЫҢ ПАТШАСЫ

• Қамбар ата – жылқының пірі, иесі әрі киесі.
• Құлын, құлыншақ – жылқы төлі.
• Жабағы – бір жылға дейінгі төл.
• Тай – екі жастағы жылқы.
• Құнан – үш жастағы жылқы.
• Құнажын – үш жастағы ұрғашысы.
• Байтал – төрт жастағы ұрғашысы.
• Сойтал – төрттен асқан ұрғашысы.
• Дөнен – төрт жастағы еркегі.
• Бесті – бес жасар еркек жылқы.
• Айғыр – аталық жылқы.
• Сәурік – жас айғыр.
• Бие – аналық жылқы.
• Құлық – алғаш құлындаған бие.
• Қысырақ – үйірге алғаш қосылған жас мал.
• Мама бие – көп құлындаған жуас бие.
• Бедеу – құлындамайтын жылқы.
• Ат – ақталған (кестірілген) еркек жылқы, мініс ат. Мініс аттары жалпы жылқы тегіне қарай тұлпар, сәйгүлік, дүлдүл, наз бедеу, қазан ат, арғымақ, жабы, қасиетіне қарай аяңшыл, жорға, жүйрік т.б. деп аталады.
• Жылқының түр-түстері – ақ, ақбоз, күрең, торы, жирен, шабдар, шұбар, теңбіл, қызыл, қара, қарагер, құла, құлагер, бурыл, баран, қылаң, сұр, ала, кер, күлдібадам, шалбас.
• Тулақ – әбден жүдеген арық жылқы.
• Мәстек – жылқының жаман түрі.
• Жамандату, шеміршек, сақау, маңқа, қолқа – жылқы аурулары.
• Жылқы жүрісі – аяң, жортыс, бүлкіл, желіс, сау желіс, сар желіс, бөкен желіс, текірек, шоқыту, шабыс.
• «Құрау-құрау» - жылқыны шақыру.

ТҮЙЕ – ТҮЛІК ТӨРЕСІ

• Ойсылқара – түйе пірі, иесі, киесі.
• Бота, ботақан, көшек – түйе төлі.
• Бүлдіршін – екі жасар ұрғашы түйе.
• Тайлақ – екі-үш жасар еркегі.
• Бұзбаша – үш жасар ұрғашы түйе.
• Буырлыш – төрт-бес жасар еркегі.
• Буыршын – төрт-бес жасар еркегі.
• Бура – аталық түйе.
• Інген – аналық түйе.
• Атан – ақталған (кестірілген) түйе.
• Түйе малы тұқымы мен қасиетіне қарай: нар, жампоз, қоспақ, арақоспақ, мырзақоспақ, кердері, қылағай, қалбағай, бекпатша, құлпатша, желмая, аруана, біртуған, маз, үлек, айыр т.б. деп бөлінеді.
• Көрт, көйін – түйенің жаман түрлері.
• Ақшелек, қатпа – түйе аурулары.
• «Көс-көс» - түйені шақыру.

СИЫР АТАУЛАРЫ

• Зеңгі баба – сиыр пірі, иесі, киесі.
• Бұзау – сиыр төлі.
• Баспақ – алты айға дейінгі төл.
• Арда, торпақ – бір жылдық төл.
• Тайынша – жастан асқан еркегі.
• Тана – жастан асқан ұрғашысы.
• Қашар – екі жасар ұрғашысы.
• Құнажын – үш жасар ұрғашысы.
• Дөнежін – төрт жасар ұрғашысы.
• Өгіз – кестірілген мал. Бұлар жасына қарай өгізше, құнан өгіз, атан өгіз т.б. болып аталады.
• Бұқа – аталық.
• Сиыр – аналық.
• Сауын сиыр – сауылып жүрген сиыр.
• Саулы сиыр – бұзаусыз сауылатын сиыр.
• Бұқаша, бұқашық – жас бұқалар.
• Қашақ – жиі қашатын, яғни бұқаға тоқтамайтын сиыр.
• Аусыл, қарасан – сиыр ауруы.
• «Аухау-аухау» - сиыр шақыру.

ҚОЙ АТАУЛАРЫ

• Шопан ата – қойдың пірі, иесі, киесі.
• Қозы, қошақан – қойдың жас төлі.
• Көрпеш – есейген қозы.
• Көбеген – төл басы, ерте туған қозы.
• Көпей – кеш туған қозы.
• Марқа – қозының марқайған кезі.
• Бағлан – семіз марқа.
• Тоқты – жасы алты айдан асқан.
• Тұсақ – жастан асқан ұрғашысы.
• Ісек – тарттырылған (кестірілген) қой.
• Құнан қой – үш жастағы қой.
• Дөнен қой – төрт жастағы қой.
• Азбан – тарттырылған қошқар.
• Қошқар – аталық.
• Саулық – аналық қой.
• Ақауыз қой – әбден семірген бойдақ қой.
• Топалаң – қой ауруы.
• «Пұшайт-пұшайт» - қойды шақыру.

ЕШКІ АТАУЛАРЫ

• Шекшек ата – ешкінің пірі, иесі, киесі.
• Лақ – төлі.
• Бөрте – алты айлық төл.
• Шікіраз – жасқа толған еркегі.
• Туша – жасқа толған ұрғашысы.
• Шыбыш – екі жастағы ұрғашысы.
• Ешкі – аналық.
• Серкешік – жасқа толған еркегі.
• Теке – аталық.
• Кебенек – ешкі ауруы.
• «Шөре-шөре» - ешкіні шақыру.
• Ешкінің түстері: ақ, қара, көксағал, ор жағал, сары.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі