ҚАЗАҚТЫҢ ӘДЕТ-ҒҰРЫП, ЖӨН-ЖОСЫҚТАРЫ

• Далада, жолда тұрған жалғыз ағашты кеспейді. (ол қыста белгі, жазда пана ретінде сақталған).
• Өліара кезінде жұмыс бастамайды, көшпейді, той жасамайды.
• Буаз, төл ерткен аңды атпайды.
• Халық жердің, судың, ауаның, тазалығын сақтауды ежелден сақтай сақтай білген, өсімдіктерді құрып кетуден сақтау үшін жиі-жиі қоныс аударып отырған.
• Жаңа өсіп келе жатқан көкті жұлмайды. «Көктей солғыр» деген қарғыс осындайдан шыққан.
• Жаңа айды көргендер «ай көрдім аман көрдім, ескі айда есірке, жаңа айда жарылқа» деп бата жасайды.
• Күн күркіремей суға түспейді, дала жуасын жемейді.
• Түнде суға бармайды, суға түспейді. Адам шошынуы немесе ауруға шалдығуы мүмкін.
• Отпен ойнамайды, отқа түкірмейді, отты аттамайды.
• Құдыққа түкірмейді, маңайын ластамайды.
• Кірдің суын есік алдына, аяқ басатын жерге төкпейді.
• Күлді баспайды, үй жанына төкпейді.
• Суды қарызға сұрамайды және қарызға бермейді. Су сұрағандарға беру міндет. Су бермеу – өте жаман іс.
• «Судың да сұрауы бар» деп қазақ суды да ысыраптамаған. Су ішіне дәрет жібермейді.
• Өрттен немесе басқа табиғи апаттан құтқару жұмысына шақырмай-ақ бару міндет.
• Батар күнмен таласып жұмыс істемейді.
• Күн батар кеште ұйықтамайды.
• Көшкен үйдің жұртына үй тікпейді.
• Жар басына, суға өте жақын жерге үй тікпейді.
• Күнге, Айға қолын шошайтпайды.
• Құмырсқаның илеуін, құстың ұясын бұзбайды. Құмырсқаның илеуін басқан әйел әйел бала көтермейді деген қағида бар.
• Жол үстінде көлік доғармайды, жол үстіне қонбайды, дәретке отырмайды.
•  «Ауруға шалдығады» деп жаңа туған баланың жолдасын аяқ баспайтын жерге терең қазып көмген.
• Аспаннан бір жұлдыз ағып түссе оны көрген адам «менің жұлдызым жоғары» деу керек.
• Тұз – қасиетті зат. Сондықтан оны баспайды, далаға төкпейді, ысыраптамайды.
• Ит – жеті қазынаның бірі. Күшігінен асыраған ит өлсе, иесі оның аузына нан мен май жағып, аулаққа апарып көмеді.
• Уылдырық шашар кезде балық ауламайды.
• Терісі бағалы аңдарды оның жүні жетілген кезде, яғни қысқы күндері, көктем басында ғана аулайды.
• Түнде астың, судың бетін жауып қояды.
• Үйге (көбінесе киіз үйге) кірген жыланның басына ақ құйып (айран, сүт т.б.) шығарып, өлтіреді.
• Малды зәбірлемейді, басқа ұрмайды, теппейді.
• Мал қорасы ішіне дәретке отырмайды, малдың киесі соғады рәі мал басы өспейді.
• Жауынды, дауылды, боранды күндері жолға шықпайды, өмірге қауіпті.
• Дінін сатпайды. Ондайлардың жазасы – өлім.
• Аллаға, дінге, аруаққа қарсы ғайбат сөз айтпайды. Ол – дінсіздердің ісі.
• Мұсылман баласы қабір тұсынан бет сипамай, дұға оқымай өтпейді.
• Таныс адамдардың қазасын естігенде «иманды болсын» деп бет сипайды.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Лебяжі ауданы, Павлодар облысы