М.СӘРСЕКЕ / ҚАЗАҚТЫҢ ҚАНЫШЫ

Қазақ өзінің тарихын жеке тұлғалары арқылы парықтауды дәстүр еткен халық. Байырғы заманнан бастау алатын бұл дәстүр Жолды- тегіннің тас қашау жазбаларында, “Құпия шежіреде”, сондай-ақ Бабырдың, Мұхаммед Хайдардың, Әбілғазы Баһадүр-ханның, Ұлықбектің, Қадырғали Қосымұлының, Өтеміс-қажының, Шәкәрім- қажының, Құрбанғали Халидтің, тіптен берідегі Мұхаметжан Тынышбайдың еңбектерінде айқын көрініс тапқан. Әрі-беріден соң, қазақтың шежірешілдігі де тарихты жеке тұлғалар арқылы танудың, тарихты жеке тұлғалардың өнегелі өмірі арқылы парықтаудың орныққан дәстүрі болып табылады. Түпте ... Читать дальше »

ЖЫЛҚЫ ЖАЙЫЛЫМЫ

Жылқы отары

Отарға ықтасын және қырат-қырқалы төбе-төбешіктері бар, табиғаты жылы райлы, жұмсақ және жазда мал жайылымы болмаған шөбі мол һәм құнарлы өлке таңдалады. Қыс айларында жылқы түлігінің жайылымы: бетеге, түйеқұлақ, қарақұйрық, қазтабан, сарфизен, күзеген, қияқ, бунақ жусан, селеу, қандауыр, қылтан, бозаң, ботажусан, тарлау, теріскен, буылдырық, бұйырған, жуа, т.б. сияқты шөптерге бай болуы қажет.

... Читать дальше »

АҒАРТУШЫЛЫҚ АРНАСЫНДА

«Сөз түзелді, тыңдаушы, сен де түзел», «Ойлаңшы, сыртын қойып, сөздің ішін» дейді Абай. Ғұлама ел түзелу үшін сөз түзелу шарт екендігін кәміл білді. Өйткені өз ұрпағын көзі ашық, көкірегі ояу, елді, жерді ойлайтын арлы, мәрт азамат етіп тәрбиелеу – әр ұлттың төл ісі. Бұл ретте Абай кінәні тек отыршылдық саясатқа, ал жаланы тек орысқа артудан аулақ. «Интернатта оқып жүр талай қазақ баласы» (1880 ж.) өлеңінде:

Ынсапсызға не керек, ... Читать дальше »

ЖАҒЫМСЫЗ ЖАТЫС

Дінімізде ішпен етпеттеп жату мәкрүһ, яғни ұнамсыз және сауапты азайтатын іс. Осылай жатуды әдетке айналдыру дұрыс емес әдетке жатады. Бұл жатыс жайында Тухфат бин Қайс әл-Ғифари: «Мен сәресі уақытында мешітте қарныммен жатқан едім. Кенет бір кісі аяғымен мені түртті де: «Мына жатыс Алла Тағаланы ашуландырады», - деді. Қарасам: Алла елшісі (с.ғ.с.) екен», - деп жеткізген (Әбу Дауд).

... Читать дальше »

ЖҮРЕК және ОНЫҢ АҚИҚАТЫ

Адамның асыл көзі – көкірек көзі, яғни жүрегі. Осы жүрек ьазарып, нұрланған сайын, жүректің екі көзі; ақыл көзі мен сыртқы ортаны тамашалайтын маңдайдағы екі көзі де нұрлана түседі. Құранда бұған «Нұр үстіне нұр» («Нұр» сүресі, 35-аят) делінген. Жүректің тазалығы мен нұрлы ақылдың нәтижесіне «инширах ас-садр», яғни «көкірек көзінің ашылуы» деп айтылады. «Көкірек көзінің ашылуы» болса, маңдайдағы екі көз арқылы сыртқы әлемге «айнәл-якин», яғни «яқин дәрежесінде» қарауға мүмкіндік береді. Мұндай адам «мәләкут әс-сәмәуәти уәл ард», яғни ... Читать дальше »

ҚОЛДАНУҒА БОЛМАЙТЫН СӨЗДЕР

Адамның әдебі мен мәдениетін бірден аңғарудың жолы – сөйлеу мәнері. Қолдануға болмайтын сөз тек «диалект», «жаргон», «паразит» сөздер емес, ол әдеп нормасынан аспай сөйлеуді де негізге алу. Адаммен сөйлесіп, қарым-қатынас орнатуда қоюға болмайтын сұрақтар, айтуға болмайтын әңгімелер өрбуі мүмкін. Өйткені ол адамның түсінік деңгейінен хабар береді, кейде адам ойланбай сөйлеген сөзі үшін қатты қателесуі мүмкін. Қолдануға болмайтын сөздер қандай? Ол сөздер не үшін адамға кері әсер береді?

... Читать дальше »