BIRINS’I SO’Z

Bul jasqa kelgens’e jaqsy o’tkizdik pe, jaman o’tkizdik pe, a’i’tey’ir birtalai’ omirimizdi o’tkizdik: alystyq, julystyq, ai’tystyq, tartystyq – a’y’res’ilikti ko’re-ko’re keldik. Endi jer ortasy jasqa keldik: qajydyq, jalyqtyq; qylyp ju’rgen isimizdin’ ba’rinin’ bai’ansyzyn, bai’lay’syzyn ko’rdik, ba’ri qors’ylyq ekenin bildik. Al, endi qalg’an o’mirimizdi qai’tip, ne qylyp o’tkizemiz? Sony taba almai’ o’zim de qai’ranmyn.

El bag’y’? Joq, elge bag’ym joq. Bag’y’syz dertke us’yrai’yn degen kisi baqpasa, ne albyrtqan, ko’n’ili basylmag’an jastar bag’amyn demese, bizdi Qudai’ saqtasyn!

Mal bag’y’? Joq, bag’a alm ... Читать дальше »

ASAR

Bir janui’anyn’ qolynan kelmei’tin ku’rdeli jumystardy atqary’ u’s’in bir ay’yldyn’ adamdary “asarg’a” s’aqyrylady. Mysaly: u’i’ ko’tergende, egin salg’anda, jinag’anda, s’o’p s’aby’g’a, tag’y sol si’iaqty ko’lemdi, ay’yr jumystarg’a s’aqyrylady. Asarg’a s’aqyrylg’andar en’begi u’s’in to’lem aqy talap etpei’di. Onyn’ esesine asarg’a s’aqyry’s’y adam olarg’a arnay’ly mal soi’yp, qymyz qui’yp, jaqsy as a’zirlep, toi’g’yzady. Asar – qazaq elinin’ ujymdyq topta jumys istey’inin’ u’lken bir ko’rinisi dep qaray’g’a bolady. Mundai’ jaqsy salt-da’stu’r el is’inde a’ ... Читать дальше »

BIEBAY’

Qazaqtyn’ en’bek da’stu’rinin’ saltanatty saltynyn’ biri – biebay’. Qazir ko’ps’ilik muny “bie bai’lar” dep atap ju’r. Jalpy tilge, so’zde bai’ qazaq halqy da’stu’r, saltyn da’l o’z atymen atai’ bermei’, ko’binese basqa s’zben atay’dy a’detke ai’naldyrg’an. Mysaly, “Sirge mo’ldireter”, “Selt etkizer”, “Toqym qag’ar”, “Bastan’g’y” degen si’I’aqty.

Qystan qysylyp s’yqqan el qar ketisimen-aq sa’y’ir ai’ynda ken’ jai’lay’g’a s’yg’yp, malyn to’ldetip, qy’anys’qa keneledi. A’sirese, bieleri aman qulyndap, ol qaraqulaqtang’annan kei’in jurt asyg’a ku’tetin yry ... Читать дальше »

КИІЗ ҮЙ

• Киіз үй – негізінен киіз бен ағаштан тұратын қазақ халқының үйі, баспаханасы. Ол маңызы мен көлеміне қарай бірнеше түрге бөлінеді.
• Орда – салтанатты, жоғары мәртебелі адамдар бас қосатын, елдік мәселе шешетін немесе аса құрметті хан, би, сұлтандар отыратын үй. Мұның да бірнеше түрі бар.
• Алтын орда – 30 қанаттан (кереге) тұратын ханның мәжіліс ордасы.
• Алтын үзік – 24 қанаттан тұратын аса лауазымды хан отбасы тұратын үй.
• Ақ шанқан – 18 қанат ақ орда, 12 қанат – ел басылар, бай, билер тұратын киіз үйлер.
• Ақ ала орда – 8 қанатты дәулетті бай үйі.
• Ақ үй – 6 қанатты дәулетті адамдар тұратын үйлер.
• Боз үй, қоңыр үй – 4-5 қанатты орташалар тұратын қарапайым киіз үй.
• Қараша үй – кедей үйі.
• Отау – жас жұбайлар үйі.
• Жолым үй, абфлайша, жаппа – уақытша ған ... Читать дальше »