ДҮРК

Тез, жылдам, кенет, бірден, қауырт.

Мысалдар:

1. Қазiр сол Құнанбайлар өздерi де үн салып, аттарын борбайлап, еңкейе шауып жөнелiп бердi. Арттағы еркек, әйел, бала-шаға топтары да сол сәтте дүрк жөнелiстi.

(М.Әуезов, Абай жолы: 1 том)

2. Ақыры Құнанбай орнынан тұрды. Барлық жиын да дүрк тұрған едi. Бұл жерде Құнанбай көп сөйлеп созған жоқ.

(М.Әуезов, Абай жолы: 2 том)

3. Қытай өкіметі Оспанмен тіл табыспақ болып, бұл-шайын артып-ақ барған екен, жіберген елшілерін қырып тастапты да, бір түнде дүрк көтеріліп, Бәйтік асып кетіпті.

(Қ.Жұмаділов, Соңғы көш)

ҚОҢСЫ

1. Көрші, сыбай, ауылдас.

2. Күнкөрісі нашарлау, әл-ауқаты аз адамдар.

Мысалдар:

1. Оның өз атының басына салған әбігері қоңсы отырған көрші ауылдарға да мазасыздық әкелді.

(Ә.Нұрпейісов, Қан мен тер: 1 кітап)

2.  Ақберген – Жанболаттың жан жолдасы. Бала жасынан бірге өскен қашаннан бергі қоңсысы.

(Ж.Аймауытов, Ақбілек)

3. “Осы үйді сорлы қылуға мен себеп болдым-ау” деп, адам боп, қойшының, қоңсының қызы боп жаралғанына өкінді.

(Ж.Аймауытов, Күнікейдің жазығы)

4. Оның маңындағы қараңдаған, жапырайған он шақты үй – Қайдардың қоңсысы – малшы-малайының үйлері.

(Б.Майлин, Азамат Азаматович)

МҰҚЫМ

1. Бүкіл, түгел, күллі, дүйім;

2. Тіптен, мүлдем, біржола.

Мысалдар:

1. Тарбағатай тауының күншығысынан ыңырана көтерілген ай мұқым әлемді ақ сүт сәулеге орады.

(О.Бөкей, Өз отыңды өшірме)

2. – Олар да көрсін, атағың сонда мұқым қазаққа тегіс жайылады, – деген.

(С.Мұқанов, Аққан жұлдыз)

3. Әділ сайға түскен бойы етек-жеңін мұқым түрініп алды да, жүгіруге ыңғайлана беріп, артындағы жолдастарына қарады.

(Ә.Сәрсенбаев, Жауынгер монологі)

баспаға әзірлеген

Бегімхан  Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі