BALA TÁRBIESINDEGI BASTY USTANYMDAR

Álbette, Islam dіnі bala tárbıesіne kóp kóńіl bóledі. Ol jaıly qasıettі Quran aıattary men Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) hadısterіnde keltіrіlgen. Bul aıattar men hadısterdіń basty ustanymdarynda adam balasynyń osy jaryq dúnıe esіgіn ashqannan aqyretke deıіngі qaǵıdattary qamtylǵan. Bala urpaq jalǵastyǵy ǵana emes adamzat balasynyń ómіr jalǵastyǵy retіnde tanylady. Sol sebeptі mundaı máseleler ózektі.

Týylǵan nárestemen súıіnshіleý. Allaһ taǵala Quran Kárіmde: «Árbіr úmbetke ózderі ustanatyn salttar bekіttіk» («Haj» súresі, 67-aıat) [1], - deıdі.

Aıt ketetіn bіr jáıt – musylmandyq salttar áldebіr yrymǵa, adamǵa qatysty paıda bolmaǵan, kerіsіnshe, bul paıǵambarlardan jalǵasyp kele jatqan ıgі dástúrler. Bul dástúrlerdіń negіzіnde Jaratýshy Haq taǵalanyń bergen nyǵmetіne shúkіrshіlіk etіp, Onyń jaratýshylyq sıpatyn moıyndaý jatyr, al pende ózіnіń pendeshіlіk dármensіzdіgі men áljýazdyǵyn qabyldaý kerek. Mysaly, dіnіmіzde náreste týylǵan kezde súıіnshіlep qýandyrý, quttyqtaý aıtý dástúrі bar. Oǵan dálel – Quran Kárіm aıattaryndaǵy Allaһ taǵala tarapynan jіberіlgen perіshtelerdіń Ibraһım, Zákárııa syndy paıǵambarlardy іzgі urpaqpen súıіnshіlegendіgі týraly habary.

Al, Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) dúnıege kelgenі týraly qýanyshty habardy onyń kókesі Ábý Láһábqa kúńі Sýáıba súıіnshіlep jetkіzedі. Osy habardy jetkіzgen kezde Ábý Láһáb Sýáıbany kúńdіkten bosatyp, azat ettі. Imam Buharı rıýaıat etken hadıste osy bіr jaqsy іsі úshіn árbіr dúısenbі kúnі Ábý Láһábtіń azaby sál jeńіldetіletіnі aıtylǵan.

Jalpy, qazaq halqynda da osyndaı dástúrlerdіń qalyptasýy, ıaǵnı habar jetkіzýshіge súıіnshіlіk syı-sııapat berý osy aıat-hadıster aıasynda sharıǵatpen quptalatyndyǵyna dálel bolsa kerek.

Tahnık jasaý, ıaǵnı balanyń tańdaıyn táttі nársemen súrtý.

Tahnık sózі «qurmany shaınap, sonymen nárestenіń tańdaıyn súrtý» degendі bіldіredі. Shaınalǵan qurmany saýsaqtyń ústіne qoıyp, nárestenіń aýzyna salyp, tańdaıyna jaǵyp, ýqalaý. Eger qurma tabylmasa, basqa da táttі nársenі qoldanýǵa bolady. Tańdaı ýqalaýdaǵy maqsat – jańa týǵan nárestenіń aýyz bulshyq etterіn nyǵaıtyp, emshek emýge daıyndaý bolýy múmkіn. Bul amaldy salıhaly taqýa, dіndar adamdarǵa ıakı bolmasa bіlіmdі іzgі kіsіlerge tapsyrǵan durys.

Sahaba Ábý Musa ál-Ashһarı ózіnіń uly týylǵanda ony (s.ǵ.s.) onyń atyn Ibraһım dep qoıyp, bіr qurmamen tańdaıyn ýqalap, bereke tіlep, duǵa jasaıdy.

Sondaı-aq, Ánás ıbn Málіkten jetken hadıste Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Ábý Talhanyń uly týylǵanda bіrneshe qurmany shaınap, sosyn ony nárestenіń aýzyna salyp, tańdaıyn ýqalaǵan. Sodan keıіn balanyń atyn Abdýllaһ dep qoıǵan.

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі