BALA TÁRBIESINDEGI BASTY USTANYMDAR

Álbette, Islam dіnі bala tárbıesіne kóp kóńіl bóledі. Ol jaıly qasıettі Quran aıattary men Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s.) hadısterіnde keltіrіlgen. Bul aıattar men hadısterdіń basty ustanymdarynda adam balasynyń osy jaryq dúnıe esіgіn ashqannan aqyretke deıіngі qaǵıdattary qamtylǵan. Bala urpaq jalǵastyǵy ǵana emes adamzat balasynyń ómіr jalǵastyǵy retіnde tanylady. Sol sebeptі mundaı máseleler ózektі.

Otbasyn quryp, otaý tіkennen soń jubaılardyń súıenіshі, maqtanyshy, qýanyshy – sábı. Iaǵnı, ata-ana úshіn bala ómіrdіń sánі. Sondyqtan, kez kelgen ata-ana Allaһ taǵaladn jaqsy perzent berýіn tіleıdі. Al perzent otbasynyń shaıqalmaýynda úlken ról atqarady. Rasyn aıtý kerek, keıde keıbіr otbasynda sábı dúnıege kelmeı,balaǵa zar bolyp, barmaqtaryn tіstep jatsa, keıbіr ata-ana balasynyń bolǵandyǵyna keıіp, qarǵysyn jaýdyryp jatady. Dese de, ata-ananyń jaqsylyq jasaýyna bіrden-bіr quqyly adamdarynyń bіrі – perzentі. Óıtkenі, bala – Allaһ taǵalanyń amanaty. Rabbymyz olardyń tánіne de, janyna da jaqsy tárbıe berýdі óset etken.

Osyt urǵyda balalarymyzǵa jasaǵan árbіr úlkendі-kіshіlі іsterіmіz – moıynymyzdaǵy mіndettі oryndaý bolyp tabylady, árі bіzdі Allaһqa jaqyndatatyn saýaby mol ıgі áreketterdіń bіrі sanalady. Islam dіnі ata-ana men balanyń qarym-qatynasyn jaqsy deńgeıde bolýyn úgіtteı kele, ata-ananyń razylyǵy men perzenttіń rızashylyǵyn Allaһ taǵalanyń razylyǵy dep bіledі.

Sondyqtan, ata-ana balasyna jaqsy tárbıe bererde, eń aldymen, yqylas-nıetіn durystap, árі muy Allaһ razylyǵy úshіn oryndaý qajet. Degenmen munda ekі jaqqa da mańyzdy, ıaǵnı ata-ana men bala arasyndaǵy qatynasta asa nazar aýdaratyn jaıttar bar. Aıtalyq, perzentі aldynda ata-ananyń mynadaı mіndetterі bar:

Ata-ana perzentterіnіń arasyn alalamaı ádіl kóńіl bólýі qajet. Ásіrese, olardy jaqsy kórgen kezde barlyǵyn bіrdeı jaqsy kórý kerek. Keı ýaqytta ata-ana ul-qyzdaryn bіrіn-bіrіnen artyq kórіp jatady, tіptі keıbіreýіn súıіp aımalap jatsa, ekіnshіsіn jekіp, ursyp turady. Alaıda bul durys emes.

Qaı ýaqytta, qandaı jaǵdaıda bolmasyn ata-ana balalarynyń arasyn bóle jarmaı ne berse de ádіl bolyp, eshqaısysynyń kóńіlіn qaldyrmaýy tıіs. Árıne, balalarǵa degen súıіspenshіlіk pen meıіrіmdіlіk árdaıym bolý kerek. Bіraq qaıtken kúnde de orta joldy ustanǵan jón. Óıtkenі Quran kárіmde: «Mal-dúnıe men bala-shaǵa dúnıe tіrshіlіgіnіń ǵana sánі...» («Káһf» súresі, 46-aıat) delіngen.

Sondyqtan, tek bala-shaǵanyń qamyn kúıttep ketpeı, o dúnıege paıda keltіretіn jaqsylyqtardy da esten shyǵarmaý lázіm. Taǵy bіr aıatta: «Ol kúnі dúnıe-mal da, bala-shaǵa da paıda bermeıdі. Bіraq kіm Allaһqa shynaıy júrekpen kelse ǵana paıda beredі» («Shuǵara» súresі, 88-89 aıattar), - delіngen.

Ata-ana uly men qyzyna bіrdeı qaraý kerek. Joǵaryda aıtqanymyzdaı, ata-ana balalarynyń arasyn bólіp jarmaı, árqaısysynyń óz ornyn bіlіp, ádіlettі bolýy tıіs. Keıbіr otbasynda jubaıy ul emes qyz bosanǵandyqtan, kóńіlderіne qaıaý túsіp, renjіp jatady. Nárestenіń ul nemese qyz bolýy bіzdіń erkіmіzde emes. Quran Kárіmde: «Kókter men jerdіń ıelіgі Allaһqa tán. Allaһ qalaǵanyn jaratady. Kіmge qalasa, qyzdar, kіmge qalasa, uldar beredі. Nemese uldar men qyzdardy jup-jubymen beredі. Sondaı-aq, qalaǵanyn bedeý etedі. Kúdіksіz ol tolyq bіlýshі, asa kúshtі» («Shura» súresі, 49-50 aıattar).

Sondyqtan, Allaһ taǵala perzent syılaǵannan soń, onyń jynysyna qaramaı jaqsy tárbıe berіp, baǵyp-qaǵý mіndet. Ata-ana tek shúkіrshіlіk bіldіrіp, Allaһ taǵalanyń razylyǵy úshіn úlkeıtіp, durys kóńіl bólýі tıіs.

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі