ҰРПАҚҚА МӘҢГІ ТІЛ ҚАТШЫ, ДАЛАМ...

ШАЛГИІЗ ТІЛЕНШЕҰЛЫ (1465-1560 ж.ж.)

Қазақ поэзиясындағы философиялық бағыттың негізін салушы Шалгиіз жырау ноғайлы-қазақ дәуірінде Орақ, Мамай, Би Темірдің тұсында өмір сүрген. Өз заманының ең жетік суырып салма ақыны болған қадірменді жыраудың ғибратнамалық шешен сөздері мн жырларынан бізге жеткені 600 жолдың шамасы делінеді. Осы азғантай мұрасының өзі-ақ оың сирек кездесетін дарын иесі екенін айғақтайды. Жыраудың ой-толғаныстарында ел билейтін басшының қауым, әлеумет өміріндегі орнына да өзіндік баға берілген. Шалгиіз елдің бірлігі мен ынтымағын аңсаған ақын. Оның шығармалары орыс тіліне де аударылған.  

Малыңды бер де, басцң қос,

Басыңды қос та, бек сыйлас.

* * *

Есендікте малыңды бер де, батыр жи,

Басыңа қиын-қыстау іс түссе,

Дұшпанның қолы жете алмас.

* * *

Алтау болар, бес болар,

Ішінде абаданы бір болар.

Абаданынан айырылса,

Олардың әрбіреуі

Әрбір итке жем болар.

* * *

Шағырмақ бұлт – жай тастар,

Әділ жігіт – ел бастар.

Шешен жігіт – жол бастар,

Батыр жігіт – қол бастар.

* * *

Айдын сулар, аймақ көл –

Тасыса дөңбек келтірер.

Көп өтірік, жаман сөз –

Басыңа бәле келтірер.

* * *

Бір жақсымен дос болсаң –

Азбас-тозбас мүлкі етер.

Бір жаманмен дос болсаң –

Күндердің күні болғанда

Бар ғаламға күлкі етер.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Ақсу қаласының №2 ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі