ЖЫЛҚЫНЫҢ ЖАСЫН АНЫҚТАУ

Жылқы түлігі бағым-күтіміне және өмір сүрген ортасына байланысты орташа есеппен 25-30 жылғы дейін жасайды. Бірақ дала жылқысы 17-20 жастан асқан соң кәрі деп есептеледі. Қазіргі таңда жылқы жасын анықтау қиындық тудырмайды. Өйткені жаңа туған құлындар заң жүзінде төлқұжатпен қамтамасыз етілуде.

Ал бұрынырақта қазақ жылқышылары жылқының жасын: атауларына, түр-түс пошымына және тісіне қарап анықтайтын дәстүр болған.

Жылқы атауларына қатысты жас анықтау

• Құлын – биенің жаңа туған жас төлі.
• Жабағы – туғанына алты айдан асқан құлын.
• Тай – бір жасқа толған жылқы.
• Құнан – екі жасар еркек жылқы.
• Байтал – екі жасар ұрғашы жылқы.
• Дөнен – үш жасар еркек жылқы.
• Бесті ат – бес жасар жылқы.
• Сақа ат (айғыр) – 7-10 жасар.
• Кәрі ат 12 жастан жоғары.
• Қасабалы бие – 7-8 жастағы бие.
• Кәртамыс бие – 11-14 жастағы бие.
• Жасаған бие – 20 жастан асқан.
• Сәурік – 3-4 жастағы үйірге түспеген айғыр.

Жайылымдағы жылқының жасын түр-түсі мен бітіміне қарап анықтау:

Дала жайылымында жатқан жылқыны сырт-пошымына қарап-ақ мөлшерлеп анықтауға болады.

• Кәрі жылқының жал-құйрығы білтеленіп, селдіреп кетеді.
• Он-он бес жастан асқан жылқының ерін-езуі мен жақ еті шалбарланады. Осы шалбар-қыртыстарға қарап жасын анықтауға болады.
• Жылқының жақ етін шымшып бұрағанда еті болбырамай орнына тез жиналса, бұл 6-8 жасар жылқы.
• Жылқының жақ еті үрлеген қарындай тырсиып, сыздап тұрса, бұл 15 жасқа жетпеген жылқы.
• Егер жылқының көзі ажарлы, отты, қарсы алдынан қарағанда көз шарасының ішіндегі адамның суреті толық көрінсе, бұл 10 жасқа жетпеген жылқы.
• Он жастан асқан жылқының жанары өшкін, көз шарасындағы адамның бейнесі бұлыңғырланып, жарты денесі әрең көрінеді.

баспаға әзірлеген

Бегімхан Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі