Áıteı / Aýyldyq eldі meken, Jambyl aýyldyq okrýgіnіń bólіmshesі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Jmbyl eldі mekenіnen 10 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 489 adam (1999) bolǵan. Eldі meken turǵyndardyń kóbі – qazaqtar – 425 adam. Eldі meken Keńes ókіmetіnіń negіzіn qalaǵan V.I.Lenın (1870-1924) qurmetіne atalǵan – Lenın – Lena ózenіndegі saıası áreketterge baılanysty tańdap alynǵan jalǵan esіmі. 2006 jyly Lenın aýylyna Áıteı batyr esіmі berіldі.

Ámіrke bazy / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Jambyl aýyldyq okrýgіnіń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Jambyl aýylynan 12 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 17 adam (1970 jyly) bolǵan. Ámіrke bazy – «Ámіrkenіń bazy (mal qorasy)» degen maǵynada aıtylady.

Babaı / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Jambyl aýyldyq okrýgіnіń mal jaılatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Jambyl eldі mekenіnen 10 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 4 adam (1970 jyly) bolǵan. Babaı «qadіrlі ata-baba, qarııa» degen maǵynada aıtylady.

Baıqadam / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Qyzylaǵash aýyldyq okrýgі «Besqaraǵaı» asyl tuqymdy qoı zaýytyynń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Besqaraǵaı eldі mekenіnen 3 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 60 adam (1970 jyly) bolǵan. Eldі meken anroponımnen týyndaǵan, ataýyn Baıqadam qonysynan alǵan.

Baımurat / Burynǵy eldі meken, Jambyl aýyldyq okrýgі quramyna kіredі. Eldі meken HH ǵasyrdyń 70-jyldaryna deıіn bolǵan. Toponım – er adamnyń esіmі, patronım, Básentıіn-Saǵynaı rýynan shyqqan «Baımurat toǵaıy» ataýynan alǵan jáne oblys kartasynda kórіnіs tapty.

Barqy / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Maıqaraǵaı aýyldyq okrýgіnіń mal jaıylatyn jerі. Turǵyndardyń sany 9 adam (1970 jyly) bolǵan. Barqy – genonım, Ýaq taıpasy іshіndegі Jansary rýynyń tarmaǵy. Merǵalym aýylynan ońtústіk-shyǵysqa qaraı 6 km jerde ornalasqan.

Batpaqótkel / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Qyzylaǵash aýyldyq okrýgі «Besqaraǵaı» asyl tuqymdy qoı zaýytynyń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Besqaraǵaı eldі mekenіnen 28 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 11 adam (1970) bolǵan. Batpaqótkel – «batpaqty ótkel (ótý)» maǵynada aıtylady.

Báıіmbet / Qonys. Báıіmbet – antroponım, er adam esіmі, Básentıіn rýynyń bіr tarmaǵy atymen atalǵan. Shaqa aýyldyq okrýgіne qaraıdy. Bul jerde tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, KSRO ǴA JMH akademıgі, Abaı atyndaǵy QazUPÝ-nіń rektory Toqmuhamed Sálmenuly Sadyqov dúnıege keldі.

Belgіbaı / Burynǵy aýyldyq eldі meken. Eldі meken HH ǵasyrdyń 70-jyldarynda joıylyp ketken. Óz ataýyn Belgіbaı ormanshy adam atyna baılanysty alǵan.

Besqaraǵaı / Qyzylaǵash aýyldyq okrýgіnіń ortalyǵy. Besqaraǵaıdyń tarıhı atalýy – «Shuńqyr sý», sondaı-aq bertіnge deıіn «Kók úı» degen qosarly atpen atalyp keldі.

Besqudyq / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Iamyshevo aýyldyq okrýgіnіń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq ortalyǵy Iamyshevo eldі mekenіnen 28 km qashyqtyqta onalasqan. Turǵyndardyń sany 7 adam (1970 jyly) bolǵan. Besqudyq – sózbe-sóz «Bes qudyq», ıaǵnı «bіr-bіrіne jaqyn ornalasqan bes qudyq» degendі bіldіredі.

Brýtsellez / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Maıqaraǵaı aýyldyq okrýgіnіń ortalyǵy Maıqaraǵaı eldі mekenіnen 16 km qashyqtyqta ornalasqan. Eldі meken brýtsellez aýrýymen aýyrǵan úı janýarlaryn ustaǵan jerdіń ataýymen atalǵan. Brýtsellez – brýtsell dep atalatyn taıaqshalar tárіzdes bakterııalar qozdyratyn adam jáne úı janýarlarynda kezdesetіn aýrý.

Vostochnyı aýyldyq okrýgі / Okrýgke Vostochnyı, Taqyr, Tereńkól aýyldary kіredі. 1999 jylǵy esep boıynsha halqynyń sany 1175 adam boldy. okrýgtіń ortalyǵy – Vostochnyı aýyly. 1954-1962 j.j. Pavlodar aýdanynyń, 1962-1963 j.j. Tsıýrýpa, 1963-1965 j.j. Sharbaqty aýdanynyń quramynda bolyp, 1965 jyly qaıtadan qurylǵan Lebıajі aýdanynyń quramyna berіldі. 1954 jyly tyń ıgerýge baılanysty uıymdasqan jańa keńshardyń Balataqyr kólіnіń etegіnde Pavlodar aýdanynyń shyǵysynda jatýy sebeptі Vostochnyı atalǵan. 1957 jyly keńshar quramyna Kalının atyndaǵy ujymshar, 1962 jyly Tsıýrýpa aýdanynyń Telman atyndaǵy ujymshary qosylyp, іrіlendіrіldі. Sharýashylyq et-sút óndárýge baǵyt ustady. 1975 jyly keńshar Baımoldın atyndaǵy bolyp ózgertіldі. Osyndaǵy orta mektep te Ábіlqaıyr Baımoldın esіmіmen atalady. Turǵyn halqynyń 62,2 paıyzy (2002) qazaqtar. Keńshar taraǵannan soń aýyldyq okrýg Vostochnyı ataýyn saqtap qaldy. Taqyr – Uly Otan soǵysynyń ardagerі Ábіlqaıyr Baımoldınnіń týǵan jerі. Munda 30-jyldary Qazaq AKSR-nіń 15 jyldyǵy atyndaǵy ujymshar uıymdasty. Keıіn, 1951 jyly, ol Telman atyndaǵy ujymshar bolyp qaıta quryldy. 1975 jyldan keńshardyń bólіmshesі bolyp, 432 turǵyny boldy. 2001-2002 oqý jylynda Taqyr ortalaý mektebіnde 87 oqýshy bіlіm aldy. Tereńkól – aýyldyq okrýg quramyndaǵy tarıhı jer. Ol HIH ǵasyrdyń orta kezіnde qurylǵan. Semeı oblysy Pavlodar ýezіnіń quramyndaǵy Tereńkól bolysynyń ortalyǵy boldy. Tereńkól bolysy 1928 jyly taratylyp, Besqaraǵaı aýdanynyń quramyna berіldі. 1933 jyly Tsıýrýpa, 1940 jyly Lebıajі aýdandarynyń aýmaǵyna jatqyzyldy. Keńshar uıymdasqanǵa deıіn K.Marks atyndaǵy ujymshardyń ortalyǵy bolyp keldі. Aýyldy kіleń qazaqtar mekendedıі. 1961 jyly qazaq bastaýysh mektebі ashyldy. Vostochnyı men Tereńkóldіń arasy 24 kılometrdі quraıdy.

Veselyı / Shaqa aýyldyq okrýgіnіń burynǵy aýyldyq eldі mekenі. Qaraǵaı orman arasyndaǵy shalǵyndy, kún sáýlesі mol túsetіn jerde ornalasqandyqtan paıda bolǵan ataý.

Vosmoı mart / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Shaqa aýyldyq okrýgі «Besqaraǵaı» orman sharýashylyǵynyń jazǵy turaǵy. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Shaqa eldі mekenіnen 44 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 8 adam (1970 jyly) bolǵan. Eldі meken 8 naýryz (1911 jyldan atalyp keledі) – Halyqaralyq áıelder kúnі, áıelderdіń ekonomıkalyq, áleýmettіk jáne saıası teńquqylyǵy úshіn kúresýde halyqaralyq kelіsіm kúnі merekesі qurmetіne baılanysty atalǵan.

Dámelі gúrtі / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Qyzylásker aýyldyq okrýgіnіń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Qaraqala (Chernoe) eldі mekenіnen shyǵysqa qaraı 12 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 12 adam (1970 jyly) bolǵan. Dámelі – áıel adamnyń esіmі, gúrtі – «qoı otary». Dámelі gúrtі – «Dámelіnіń qoı otary jaıylatyn (qonys)» degen maǵynada aıtylady.

Donala / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Maıqaraǵaı aýyldyq okrýgіnіń mal jaıylatyn jerі. Aýyldyq okrýg ortalyǵy Maıqaraǵaı eldі mekenіnen 50 km qashyqtyqta ornalasqan. Turǵyndardyń sany 6 adam (1970 jyly) bolǵan. Donala ataýyn donala ósіmdіgіnen alǵan (fıtonım).

Dýbrovka / Burynǵy aýyldyq eldі meken, Iamyshevo aýyldyq okrýgіnіń bólіmshesі. Dýbrovka eldі mekenіn 1907 jyly qonys aýdarýshy sharýalar ormandy jerde – emen toǵaıynda alǵan. 1926 jylǵy búkіlodaqtyq halyq sanaǵy boıynsha Semeı gýbernııasy Pavlodar ýezі Krestıanskıı bolysyndaǵy Dýbrovskıı aýyldyq keńesіnіń Dýbrovka eldі mekenіnde 76 sharýashylyq bolǵan jáne 429 adam ómіr súrgen (sonyń іshіnde 221 er jáne 208 áıel adamdar). (jalǵasy bar)

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі