ПЛОТИН

(204/205 ж.ж. Ликополь, Мысыр, Рим империясы – 270 ж. Минтурны, Кампания)

Неоплатонизмді бір жүйеге келтіріп, оны өзіндік философиялық бағыт ретінде қалыптасуына атсалысқан атақты ойшыл.

Философиялық көзқарастары:

Оның пікірінше, алғашқы мәнділік дегеніміз – даралық, бірақ ол ақыл-ой немесе ақыл-ой танымының қарастырар объектісі емес. «Даралық» өзінің эманациясының (төгілу, тарау, шашылу) арқасында әлемдік рух – нусты бөліп шығарады. Ал нус – әлемдік жандар мен идеялар әлемінің ордасы, шын мәніндегі әлем (болмыс). Керісінше, сезімдік заттар әлемі – идеялар әлемінің иллюзорлық бейнесі. Әлемдік жандар жекеленген жандарға бөлінеді. Ал материя – эманацияның ең төменгі сатысы ретінде, өмірең емес «жауыз» (мейірімсіздік) ретінде, құдайдың алғашқы мәні – абсолютті жоққа шығарушы ретінде пайда болған бейболмыс. «Даралықтан» тарайтын адамдар жанының соңғы және ең жоғары мақсаты – «даралықпен» қайтадан қосылу. Бұл мақсатқа экстаздың арқасында жетуге болады. Ал танып-білу – эсктазға жетудің дайындық сатысы.

Жалпы, Плотиннің көтерген мәселесі, бір жағынан, алғашқы даралық-құдай болмысынан ақыл-ой, әлемдік жан, жеке адамдардың жаны арқылы төмен қарай бейболмысқа (материяға) ұмтылған қозғалыс болса, екінші жағынан, адамдар жанының эсктаз арқылы құдаймен қосылу үшін жоғары қозғалысы.

баспаға әзірлеген

Бегімхан Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі