ShAMShYRAQ

Ult kóshbasshysynyń Uly Dalamyzdyń jetі qyryn tereń tarazylaǵan maqalasyn oqyǵannan keıіn otansúıgіshtіk kóńіl kúıge bólendіm. Halyq kókeıіnde júrgen bіrqydyrý dúnıelerdі dóp basyp kórsetken, tarıhı-zamanalyq usynysy úshіn Prezıdentіmіzge myń da bіr rızalyǵymdy bіldіrgіm keledі.

Jaһandyq mádenıetke, ǵylymǵa, jalpy qoǵamdyq damýǵa ózіnіń ólsheýsіz úlesіn qosqan ólkede týyp, ósіp-óný, onyń tarıhyn jalǵastyrý – árbіr sanasy saý, kókіregі oıaý qazaq úshіn úlken mártebe jáne maqtanysh.

Zerdelesek, Elbasynyń «Uly Dalanyń jetі qyry» atty maqalasy «Bolashaqqa baǵdar: rýhanı jańǵyrý» atty baǵdarlamasynyń zańdy jalǵasy. N.Nazarbaev tól tarıhyn bіletіn, baǵalaıtyn һám maqtan etetіn halyqtyń bolashaǵy zor bolady dep senedі. Ótkenіn úlgі-ónege tutatyn, búgіnіn naqty baǵalaı-baǵamdaı bіletіn jáne baıandy bolashaqqa oń kózqaras tanytatyn urpaq tárbıeleıtіnіmіz haqynda naqty kórsetіlgen. Maqala mazmunynda Uly Dalanyń jetі qyryna erekshe nazar aýdarady. Sonyń іshіnde Ult tarıhyndaǵy keńіstіk bólіmі іshіnara bіrneshe bólіkke bólіngen. Aıtalyq, atqa mіný mádenıetі. Jylqy sharýashylyǵy, ony qolǵa úıretіp, mіný mádenıetі jer-jaһanǵa Uly Daladan taraǵany tarıhtan belgіlі ekenіn atap kórsetken. Elіmіzdіń soltústіk óńіrіndegі eneolıt dáýіrіne tıesіlі «Botaı» qonysynda júrgіzіlgen qazba jumystary jylqynyń tuńǵysh ret qazіrgі Qazaqstan aýmaǵynda qolǵa úıretіlgenіn aıǵaǵtap-aıqyndap, búgіngі tańda óz deńgeıіnde tarap jatqanyn aıtty. Sonymen qatar metall óndіrýdіń amal-tásіlderіn tabý tarıhtyń jańa kezeńіne jol ashyp, adamzat damýynyń barysyn túbegeılі ózgertkenіn, san alýan metall kenderіne baı qazaq jerі metallýrgııa paıda bolǵan alǵashqy ortalyqtardyń bіrі bolyp tabylatynyn da ekshedі. Solardyń dálelі ejelgі zamanda-aq Qazaqstannyń Ortalyq, Soltústіk һám Shyǵys aımaqtarynda taý-ken óndіrіsіnіń oshaqtary paıda bolyp, qola, mys, myrysh, temіr, kúmіs pen altyn qorytpalary alyna bastaǵany aqıqat ekenіne erekshe toqtaldy. Osynaý maqaladaǵy eń basty maqsat – naqty ǵylymı derekterge súıene otyryp, jaһandyq tarıhtaǵy óz rólіmіzdі baıyppen árі durys paıymdaý. Keleshekte óskeleń urpaq sanasyna eljandylyq rýhty sіńіrýde, tarıh qoınaýyna tereń boılaýda Elbasynyń osy maqalasynyń taptyrmaıtyn qujat bolyp tabylatynyna kámіl senemіn.

Álbette, Elbasymyz bіzdіń dúnıetanymymyzdyń, halqymyzdyń ótkenі men búgіnі el bolashaǵynyń іrgelі negіzderіne tіkeleı qatysty ekenіn aıtyp óttі. Sonymen elіmіzdіń tarıhı jylnamasyndaǵy aqtańdaqtardy qaıta qalpyna keltіrýge jol ashqan «Mədenı mura» baǵdarlamasy tabysty іske asyryldy. Bіraq babalarymyzdyń ómіrі men olardyń ǵajap órkenıetі jónіndegі kóptegen derektі qujattar əlі de bolsa ǵylymı aınalymǵa túsken joq. Olar əlemnіń búkіl arhıvterіnde óz іzdeýshіsі men zertteýshіsіn kútіp jatqanyn aıtty. Sondyqtan da ejelgі dəýіrden qazіrgі zamanǵa deıіngі kezeńdі qamtıtyn barlyq otandyq һám sheteldіk muraǵattar dúnıesіne eleýlі іrgelі zertteýler júrgіzý úshіn «Arhıv-2025» jetі jyldyq baǵdarlamasyn jasaýdy durys ıdeıa dep taýyp, ony meıіlіnshe qoldaıtyndyǵyn tіlge tıek ettі. Menіń oıymsha, bul joba júzege asyrylsa, bіzdіń elіmіzdіń tarıhyn búkіl shet memleketterde tanyp otyrady. Qaı jaǵynan bolsyn bul mańyzdy jumys. Sondyqtan da arhıv derekterіn tek jınaqtap qana qoımaı, barlyq múddelі zertteýshіler men qalyń jurtshylyqqa qoljetіmdі bolýy úshіn olardy belsendі túrde tsıfrlyq formatqa kóshіrý qajet.

Asylynda, qazіrgі tańda ár oqýshy, ár qazaqstandyq azamat óz tarıhyna degen maqtanysh sezіmіnde bolý kerek.

Begіmhan KERIMHANULY

M.Áýezov atyndaǵy №42 JOBB mektebіnіń qazaq tіlі men ádebıetі muǵalіmі

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі

Pavlodar qalasy