УАҚЫТТЫҢ ШЕКТЕУЛІ ЕКЕНДІГІН ҰҒЫНУ

Уақыттың ең үлкен өтірігінің бірі – сіздің әлі уақытыңыздың көп екендігін сезінуіңіз.

Адамгершілік тұрғыдан көптеген жамандықтардың қайнар көзі ретінде «тул-и амәл» деп аталған ұзақ өмір сүретіндей қамсыз жүру саналған. Адамзаттың ұзақ өмір сүретіндігін ойлап алдануы – табиғи құбылыс. Тіпті бір хадисте Алла Елшісі (с.а.с.) «Адамның жасы ұлғайған сайын оның бойында мына екі қасиет жасара түседі: дүние-мүлікті қалу мен ұзақ өмір сүруді қалау» - деп айтып кеткен.

Олай болса, қалшылдаған жас шағында, тепсе темір үзер мықты кезінде адам өлімді есіне де алмақ емес. Әлі келе қоймаған болашағы үшін ұзын-сонар жоспарлар құрып, қиялға беріледі. Бос қиялдарының соңында жүргенде бір сәтке шындыққа көз жүгіртіп қарағанда өмірінің соңына таяп, жастық шақтағы күш-қуаты мен жұмысқа қабілетінің ізі де қалмағанын көреді. Кейбіреулер ойламаған жерден ауруға шалдығып, күтпеген жерден апатқа ұшырап, әп-сәтте тақырға отырып қапыда қалып жатады. Бар үміті, арман-қиялы желге ұшқандай болады.

Бүгін – уақыт жоқ. Ертең күшіміз болмайды. Ал арғы күні өзіміз болмаймыз.

Өмірде адамға тұтқиылдан келетін осындай жайттар оны орны толмас өкінішке ұрындырмас үшін, адамды тәтті қиялдармен алдамас үшін Алла Елшісі (с.а.с.) көптеген ескертулер жасап кеткен.

Солардың бірінде былай дейді: «Жеті түрлі бәле бастарыңа клемей тұрып ізгі амал жасауға асығыңдар! Әлде сендер естен тандырар кедейлікті, азғындыққа басатйтын байлықты, берекені қашырар ауру-сырқауды, алжытатын кәрілікті, аяқ астынан алқымнан алатын ажалды, ғайыптан келетіндердің ең жаманы – Тажалды не болмаса қиямет күнінің келуін күтудесіңдер ме? Расында, осылардың ең қорқынышты да тым ащы болғаны – қиямет-қайым».

Сонымен қатар рақатқа беріліп, ғапылдыққа түсіп кетуден сақтандырған мына хадисті де ескерген жөн: «Жалған дүниенің ләззатын ұмыттыратын өлімді жиі естеріңе алыңдар».

Сондай-ақ, бос қиялдармен дүниеге шектен тыс берілмей, дүниені бір жолаушының сапар барысында уақытша аялдаған аялдамасы ретінде қабылдап, оны асыра бағаламау қажеттігін ескертеді: «Бұл дүниеде бір жерде уақытша ғана жүрген жат елдік адам немесе жолаушы секілді бол және өзіңді қабірге кіргендей көр».

Алла Елшісі (с.а.с.) өзінің дүниеге деген көзқарасын төмендегідей баяндайды: «Мені мен бұл дүниенің мысалы жолаушы мен ағаштың мысалына ұқсайды. Жолаушы келіп ағаштың көлеңкесінде бір сәт тынығады да, содан соң өз жолымен кете барады».

Кешікпе сағатыңнан,

Алтынмен жалатылған.

Бәріміз пенделерміз,

Уақытшп жаратылған.

Өлімді еске алу адамға уақытының шектеулі екендігін ұғындырады. Ал адамның өмірінің ұзақтығы – бар болғаны азан мен намаз арасы. Адам шынымен өлімге санаулы-ақ күн қалғандай елестетіп, ісін уақытында дұрыс атқаруды үйрене алады. Мұндай жағдайда өлім адам үшін мотивацияға айналады.

Осылай ойлай алған адам уақытын өмірлік маңызы бар істеріне ғана арнауды үйренеді. Жеке міндеттері мен жауапкершіліктерін дұрыс атқарып, отбасына қажетті деңгейде көңіл бөліп, жақындарымен жақсы қарым-қатынаста болуды қолға алады.

Ал өлімді еске алғандағы ең маңызды жайт – сол өлімнен кейін болатын өмірге дайындалу. Адам ешқашан қашып құтыла алмайтын өлімнен қашуға тырысады, ал құтылу мүмкін болған тозақтан қашуға олай тырыспайды. Бұл – көп адамдардың қателігіне айналған өкінішті шындық. Ал біз өлім сәті келгенде «қап!» деп сан соғып қалмай, керісінше «пах!» деп рақаттанан алуымыз үшін өмірді дұрыс өткізуіміз қажет болмақ.

Сондай бір күн келеді – біз үшін ол күннің ертеңі болмайды.

«Сондай-ақ ол күні (қыруар нығметке бөленіп) қуаныштан бал-бұл жанған қуанышты жүздер де болады. (Дүниеде жүріп ақырет үшін) еткен еңбектерінің жемісіне дән риза болған (жүздер)» деген Құран аятында сүйіншіленген адамадрдың қатарында болуға біздің де мүмкіндігіміз бар. Сондықтан ол күн келмей тұрып сол күнге қамдануға барымызды салуымыз қажет.

Мұндағы өлімді еске алу дегенді дұрыс ұғына білуі өте маңызды. Керісінше жағдайда жоғарыда келтірілген ұстанымдар қате түсініліп, дүниеден, өмір сүруден толықтай бас тарту мағынасында жорамалдануы ғажап емес. Ал хадистерден ондай мағына шығару сол хадистер жеткізуге тырысқан өмірлік сабақты дұрыс түсінбеу деген сөз. Өлімді ойлау бізді қорқыныш пен үрейге бой алдырып, аяқ-қолымызды тұсаулап қоятын болымсыз жағдай күйінде емес, ісімізді кейінге қалдырмай, уақыт барда орындап үлгеруге итермелейтін шабыт сыйлаушы кейіпінде болуы қажет.

жиған-терген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

М.Әуезов атындағы ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар қаласы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі