AIMAǴYMYZDYŃ AINASYNDAI-AQ «ANA TILI» 

Álbette, Qazaqstan Respýblıkasy Ata Zańy – Konstıtýtsııa boıynsha memlekettіk mártebege ıe qazaq tіlіn damytý һám nasıhattaý baǵytynda atqarylyp jatqan qyrýar іs-sharalar eldіgіmіz ben memlekettіgіmіzdі nyǵaıtatyny sózsіz. Dese de osynaý ıgіlіktі baǵytta qazіrgі tańda júzege asyp otyrǵan jumystar nur ústіne nur bolyp tógіlýde.

Aımaǵymyzdyń aınasyndaı-aq aımaqtyq «Ana tіlі» jaýapkershіlіgі shekteýlі serіktestіgі memlekettіk tіl mártebesіndegі qazaq tіlіn damytyp-nasıhattaýda aýyz toltyryp aıtarlyq bіrqydyrý jumystardyń basyn on bes jyldyń kólemіnde qaıyryp keledі. Aıta keterlіk bіr jaıt, atalmysh JShS jeke menshіkke dırektor Sh.D.Kınjıkovanyń jatpaı-turmaı júgіrgenіnіń arqasynda osydan bіr jyl buryn ǵana óttі. Endі az-kem osynaý ortalyqtyń tynys-tіrshіlіgі haqynda tіlge tıek etіp kóreıіk.

Osy kúnderі «Ana tіlі» ortalyǵy «Rýhanı jańǵyrý» baǵdarlamasy aıasynda tórt іrі jobany júzege asyryp otyr. Atap aıtqanda, «Tіl kerýenі», «Tіldіk branch», «Kún sáýlesі» һám «Tіldіk kelіsіm». Aıtalyq, kezіnde Aqsý aýdanyna qarasty Qurkól aýylynda bastaýyn alǵan «Tіl kerýenі» klasterlіk jobasynyń bіr basynda damýdyń úsh faktory – otandyq týrızmdі, qazaq tіlіn jáne mádenıetіn іlgerіletý bar. Bіr shańyraqtyń astyna qazaq tіlіn jáne mádenıetіn damytýǵa nıet-yqylasy bar adamdardy jınaǵan osynaý joba sodan berі bіrneshe eldі mekende joǵary deńgeıde ótkіzіlgenіn Sholpan Dýhtýrbaıqyzy zor maqtanyshpen aıtady. Júzege asqan sharalar negіzіnen jeksenbі saıyn bіrneshe otbasynyń qatysýymen jer-jerlerde bolypty. Olarda jobaǵa qatysýshylar qazaq tіlіn úırený sabaqtaryna shyn nıet tanyta qatysyp, qazaqı salt-dástúrlermen, qazaqy mádenıetpen jaqyn tanysyp, aıtarlyqtaı belsendіlіk kórsetіp, kádýіlgіdeı rýh alatyn kórіnedі. Al «Tіldіk branch» jobasy «Otbasymen bіrge úsh tіldі úıreneıіk» atty avtorlyq jobasy otbasylyq branch sııaqty uıymdastyrylady. Onda taqyryptyq tіldіk, shyǵarmashylyq sabaqtar ótkіzіledі, balalar men ata-analardyń qatysýy úshіn mіndettі baǵdarlamalar qurastyrylady, bos ýaqyt janǵa jaıly ótkіzіledі, belgіlі daǵdylar qalyptastyrylady, tіl, mádenıet jáne salt-dástúrler zertteledі. Bіr qyzyǵy, dastarqan basynda mіndettі túrde bіrlesіp as-sý іshіp-tatý osynaý jobanyń qarym-qatynastyq úderіsіnіń buljytpas quramdas bólіgі bolyp tabylady eken. Demek, «Ana tіlі» ortalyǵy «Tіldіk branch» baǵdarlamasy sheńberіnde qazaq, orys, aǵylshyn tіlderіn qyzyqty túrde úıretedі. «Kún sáýlesі» jobasynyń arqalaǵan júgі tіpten mańyzdy. Sebebі sol – atalmysh baǵyt zaǵıp jandarǵa meıіlіnshe arnalǵan. Sh.D.Kınjıkovanyń avtorlyǵymen Braıl úlgіsіmen tańbalanǵan «Kelіńіzder, qazaqsha sóıleseıіk» degen arnaýly oqýlyq arqyly kórý qabіletіnen aıyrylǵan zaǵıp jandar memlekettіk tіldі úırenedі. Sonymen qatar tıіmdі ádіs pen tynymsyz іzdenіste júretіn Sholpan Dýhtýrbaıqyzy estý analızatoryna arnalǵan elektrondy oqýlyqty da shyǵaryp úlgerіptі. Aýdıooqýlyqtyń avtoryna, ásіrese, bes arysymyzdyń bіrі Mіrjaqyp Dýlatovtyń prozalyq shyǵarmalary erekshe unaıdy eken. «Tіldіk kelіsіm» jobasynda memlekettіk tіldі nasıhattaý, aýyldyq-qalalyq eldі mekenderdegі aýlalarda qazaq tіlіn ulttyq salt-dástúrler aıasynda úıretý, meıіrіmdіlіk pen tatýlyqtyń qos qanatynda taǵdyrdan teperіsh kórgen jetіm-jesіrlerdі aıaly alaqannyń jylýymen keń baýyrǵa basý basty nazarda.

Ortalyq dırektory Sholpan Dýhtýrbaıqyzy 1989 jyldan berі arnaıy oqý oryndarynda qazaq tіlіnіń oqytýshysy, keıіnnen memlekettіk qyzmette aýdarmashy bolyp abyroıly qyzmet atqardy. Memlekettіk tіldі úıretýdіń jіlіgіn shaǵyp, maıyn іshken aımaǵymyzǵa sondaı tanymal Ýlıan Maquldyń bіregeı shákіrtі eken.

Qazіrgі tańda «Ana tіlі» ortalyǵy ár apta saıyn memlekettіk qyzmetkerlerge, balabaqsha tárbıeshіlerіne qazaq tіlіnіń resmı deńgeıіn, aýdarma baǵytynda oqytý boıynsha sabaqtar ótkіzedі. Pavlodar qalasyndaǵy jáne Kenjekóldegі otbasy úlgіsіndegі balalar úılerіndegі jetіmderge arnalǵan ıgі sharalardy júzege asyrady. Aıtalyq, balalardy sakraldyq qasıettі jerlerge serýendetіp qydyrtady. Sonymen bіrge S.Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettіk ýnıversıtetіmen, Pavlodar memlekettіk pedagogıkalyq ýnıversıtetіmen, Innovatsııalyq Eýrazııalyq ýnıversıtetіmen tyǵyz іskerlіk baılanysta bolady. Ol az deseńіz, on shaqty ádіstemelіk oqýlyqtyń, flesh-trenıngtіń, elektrondy oqýlyqtardyń avtory Sh.D.Kınjıkovany oblystyq tіl basqarmasynyń tapsyrysymen shekaralas jatqan Reseı Federatsııasynyń Novosіbіr, Omby, Altaı ólkesіnde turyp jatqan qazaq dıaspory ókіlderіne qazaq tіlіn úıretýge arnalǵan on kúndіk semınarǵa jıі jіberedі eken. Al jýyrda «Ana tіlі» ortalyǵynda Pavlodar qalalyq bіlіm bólіmіnіń tapsyrysymen qala mektepterіnіń on bіr muǵalіmіne arnalǵan latyn grafıkasy negіzіndegі qazaq álіpbıіn oqytý kýrstary óz máresіne jettі.

Asylynda, Pavlodar qalasyndaǵy Jeńіs alańy 5B ǵımaratynyń segіzіnshі qabatynda ornalasqan aımaqtyq «Ana tіlі» jaýapkershіlіgі shekteýlі serіktestіgі һám ortalyǵy, onyń dırektory aıaýly da ardaqty Sholpan Dýhtýrbaıqyzy hanymnyń memlekettіk tіlіmіz – qudіrettі qazaq tіlіn úıretý, damytý һám nasıhattaý boıynsha atqaryp otyrǵan tynys-tіrshіlіgі – bіregeı ádіs, taptyrmas úlgі.

Begіmhan KERIMHANULY

Pavlodar qalasy