ҰЛТТЫҚ ҚҰНДЫЛЫҚ

Қысқа мерзімді іс-шара

#4

Атауы: Ұлттық ойындар

Уақыты: 30 минут

Түрі: ойын

Қолданатын материалдар: ұлттық ойындардың аты жазылған парақтар

Орындалуы: Қазақтың ұлттық ойындары дәстүрлі бала тәрбиесінің басты құралы болған. Оларды логикаға, ептілікке, еңбекке, жақсылық жасауға дайындаған.

Ұсынылатын ойындар:

«Айгөлек». Оқушылар екі топқа бөлініп, қаз-қатар тұрып, бір-бірінің қолынан ұстап ойнайды. Бір топтың ойын басатушысы:

«Айгөлек-ау, айгөлек, айдың жүзі дөңгелек, бізден сізге кім керек?» деп сұрайды. Екінші топтың ойын бастаушысы: «Айгөлек-ау, айгөлек, айдың жүзі дөңгелек, сізден бізге ақерке керек!» - деп, бір адамның атын атап шақырады да, аты аталған адам бар пәрменімен жүгіріп келіп, шақырған топтың тізбегін үзіп кетуге тырысады. Тізбекті үзіп кетсе, ол топтан қалаған адамын өз тобына алып кетеді, үзе алмаса, сол топта қалып қояды. Ойын екі жақтың бірінің адамдары таусылғанша жалғаса береді.

«Ақшамшық» (сақина салу). Ойынға барлық сынып немесе 15-20 оқушы қатыса алады. Ортаға бір оқушы шығарып, қолына сақина ұстатады. Ойын ережесі бойынша оқушылар дөңгелене отырып, екі алақанын бір-біріне қабыстырып алға созады. Ойынды жүргізушінің алақанындағы сақинаны кімге салса да өз еркі. Ол барлық адамдардың алақанына сақина салған болып шығысымен, «Тұр, сақинам, тұр», - деп, немесе «Ақшамшығымды бер!» деп дауыстайды. Сол сәт сақина тасталған адам «Сақина менде», - деп орнынан атып ұруға тиісті. Оны көршісі ұстап үлгерсе, жұрт алдында өз өнерін көрсетеді. Кейбір кітаптарда сақина тастау ақшамшық емес, ақшымшық деп те жазылып жүр.

«Ұшты-ұшты». Ойын бастаушы оған қатысушыларды жаңылыстыру үшін тез-тез ұшатын, ұшпайтын заттарды араластырып айтады. Шарт бойынша ойыншылар ұшатын заттарға ғана қолын көтеруі тиіс. Олар ұшпайтын затқа қолын көтеріп қалса, айыбына өз өнерін көрсетеді. Ойын бастаушы негізінен адамдарды былайша жаңылыстырады:

- Ұшты, ұшты – тарғақ ұшты! (ұшады).

- Ұшты, ұшты – жарғақ ұшты! (ұшпайды).

- Ұшты, ұшты – тырна ұшты! (ұшады).

- Ұшты, ұшты – тырма ұшты! (ұшпайды).

«Соқыртеке». Ойыншылар дөңгелене тұрады. Ортаға орамалмен көзі байланған оқушыны – «соқыртекені» шығарады. Шеңбер бойынша тұрған ойынға қатысушылар «соқыртекені» түрткілейді. Ол сол кезде түрткен ойыншыны ұстап алып, атын айтуы тиіс. «Соқыртекенің» тыныш тұрған ойыншыны да ұстап алуына болады. Ұсталып қалған ойыншы «соқыртекеге» айналып, ойын жалғаса береді.

Қорытынды: Оқушыларға ата-бабаларымыздан бізге жеткен ұлттық ойындарымызды таныту. Олар бала тәрбиесінде ең қолайлы әдіс екеніне көз жеткізу. Оқушылардың дүниетанымын арттырып, еңбекке баулиды, ширақ етіп, шынықтырады, көпшіліктің алдында ашылып, өнерлі болуға шақырады.

Балаңды өз тәрбиеңмен тәрбиелеме,

өз ұлтыңның тәрбиесімен тәрбиеле.

Мақал

#5

Атауы: Мақал-мәтел бәйгесі

Уақыты: 15-20 минут

Түрі: сайыс

Орындалуы: Мұғалім қалауына қарай мақал-мәтелдер сайысы үшін әртүрлі тақырыптар таңдайды. Мысалы: туған жер тақырыбы алғашқы сайысқа арналса, ақтық сайысқа Отан тақырыбын таңдай алады.

Мақал-мәтел бәйгесіне 2 топ қатысады. Әр топтың өз атауы болып, команда мүшелігіне 3 оқушыдан 7 оқушыға дейін қоса алады. 1-турда топтарға 5-7 минуттай уақыт беріліп, тақырып бойынша әр топ кезек-кезек мақалдар айтып шығады. Әрбір мүшесі мүдірместен қарсыласына жауап беріп отырса, келесі тақырып бойынша екінші турға өтеді. Топтардың біреуі ұмытып қалып, не тоқтап ақлса жеңіліске ұшырайды. Бәйгенің басты шарты: 1-топтың айтқан мақалын 2-топ қайталамауы қажет. Оқушылардың жас ерекшеліктеріне қарай ойынды әрі қарай түрлендіру мұғалімнің өз шеберлігімен ұштасады.

Қорытынды: Оқушылардың білімге деген құштарлығын, ізденімпаздығын, білім деңгейін дамыту. Мақал-мәтел мағынасын терең ұғындыру.

(жалғасы бар)

баспаға әзірлеп, жиған-терген

Бегімхан  Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі