СЕЛЕБЕ

1. Үлкен қос жүзді қылыш, пышақ.
2. Ауырпалық, қиындық, теперіш, апат.

Мысалдар:

1. Айбарлы ақ ордада

Әшекейлі дөдеге

Шаншулы найза ілулі

Алтын сапты селебе.

(Д.Бабатайұлы, Сүлейменге)

2. Қазақтар арбаларының жанында жерде отыр. Бұйра шашты казак-орыс жігіт шалғы темірден жасаған селебе пышақпен нан кесіп жатыр.

(М.Жұмабаев, Сай)

3. Көппен көрген селебе,

Халқы менен баланы

Бір алған соң ауызға

«Алмайды» - деген немене?!

(Ш.Қанайұлы, Жетпіске келді бұл жасың)

4. Қолдан келмес жұмысқа ұмтылам деп, біз де сондай мәрт болып жүрмелік. Бұл бір көпке келген селебе. Азамат басына түскен ауыртпалық.

(Ж.Аймауытов, Қартқожа)

5. Қалың ел қатты састы селебеден,

Шошыды жұрт жүрегі бұл пәледен.

(К.Әзірбаев, Әли батыр)

ОДАНЫ

Оғаш, ерсі, орынсыз, тұрпайы.

Мысалдар:

1. «...ал әлгі пәлені сіміріп алғасын бойына дуа түсіп кеткен кісіше мәңгіріп қалады екен» деп қанша пыш-пыштағанмен де, қонтайшының дәл мынау қара матаны ақ жіппен көктегендей олақ та оданы тұспалын түсіне қоймас дейсің бе?

(Ә.Кекілбаев, Үркер)

2. Мұның өзі адамға жанасуға, әсіресе қызбен танысуға қашаннан икемсіз байғұс емес пе? Тумысынан солай, қызға жуыса білмейді: аяқ-қолы сереңдеген оданы пенде!..

(З.Қабдолов, Жалын)

3. Менің ойыма «Көшемізде қып-қызыл октябтьміз өзіміз» деген оданылау өлең оралды.

(З.Қабдолов, Менің Әуезовім)

4. – Қайным, оданылау сөйледі деп сөкпе бұл жеңгеңді. Айтып қалған ауыз ғой іркіп қайтем.

(Ә.Спан, Мөлтек бір әңгімелер)

НОБАЙ

1. Сұлба, пішін, көрініс;
2. Кескін, сызба, жоба.

Мысалдар:

1. Бірақ біз сол заманның жалпы тарихтағы нобай суретін тарихи әңгімелердің тұсында айтқандықтан, бұл бөлімде тарихи мағлұматтың дәл өзіне тоқтамаймыз.

(М.Әуезов, Зар заман ақындары)

2. Тұрар бір замат оң иығы үзіліп түскендей болды да, етпетінен құлап, лезде орнынан атып тұрды. Қарсы алдында деңкиіп сұлап жатқан дәу теректі тек нобайлап қана таныды.

(Ш.Мұртаза, Қызыл жебе: 2 кітап)

3. Мен мұны сыншылдығым ұстап жазып отырған жоқпын. Мақсұтым – пьеса туралы шала-жансар жазушыларға нобай көрсету. Менің сынымды сынаушылар болса, тіпті жақсы.

(Ж.Аймауытов, Театр кітабы туралы)

4. Әрқайсымыз Шерлок Холмс боп ойлап –

шал сыртынан үкім кестік, өзімізше пікірлестік нобайлап.

(Ж.Нәжімеденов, Қызғалдақ жайлы баллада)

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

М.Әуезов атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар қаласы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі