ӘЛЕМДІК ТОПАН СУ ҚАПТАУЫ ЖАЙЫНДА

Әлемдік топан су қаптауы жайындағы аңыз Жер бетіндегі барлық халықтарда бар. Солардың бірінде тақуалығы ескеріліп, Құдай тарапынан белгі алған Нұх пайғамбар өзі жасаған кемеге отырып, жайқын мұхиттың толқындарында жүзіп, барлық жолаушыларымен бірге Қазығұрт тауына тіреледі (басқа нұсқалар бойынша Синай, Арарат, Ұлыдағ таулары келтіріледі).

Орта Азияның көптеген халықтарының фольклорында Нұхтың шын аты Яшкар болғандығы туралы әңгімелер орын алған. Себебі, ол өне бойы Құдайға сыйынып, адамдарды тілсіз апаттан құтқаруды сұрап жалбарына бергені үшін оны Жылауық (яш, жас, көз жасы) пайғамбар атап кеткен.

«Жылауық пайғамбар» су, тасқын ұғымына жақынырақ. Себебі, оның атының өзі су, су тасқыны дегенді білдіреді. Оның үстіне, көз жасы және су бір-бірінен мағыналық жағынан онша алшақ емес.

Көне еврей тілінде Нұх (Ной, Ноах) татуластырушы, адамдардың арашашысы деп тәржімеленеді.

Әзірге біз арийлердің шамамен біздің дәуірімізге дейінгі ІІ – І мыңжылдықтарда Арал мен Каспий аралығындағы (қазіргі Қазақстан жері) аймақтан кеткендігін білеміз. Егер әлемдік топан су хақындағы миф арийлерге белгілі болғандығын мойындасақ, демек, олар Каспий төңірегінен көшкенде, өздерімен бірге өз фольклорын, мифтері мен аңыз-ертегілерін ала кеткен. Бірақ нақ осы аңыздар мен мифтер, соның ішінде, әлемдік топан су жайындағысы да, арийлермен көршілес тұрған әрі ешқайда қоныс аудармаған байырғы халықтарда, яғни түркі халықтарының арғы бабаларында қалуы мүмкін ғой.

«Ылғал, көз жасы» тұңғысша «ниа», монғолша «ини», фин-угорша, венгерше «ниа» болады.

Адамдарды әлемдік су топаны апатынан құтқарған ежелгі түркілердің Нұхы – қазақ фольклорында Нұх пайғамбардың баламасы ретінде орын алған Жайық-нама, яғни Жайық есімді адам.

«Жайық» жайқын су, су тасқыны, жайылма деген сөз. Орал өзенінің бұрынғы атауы – Жайық әлемдік топан су болғандығын куәландырады.

жиған-терген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

М.Әуезов атындағы ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар қаласы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі