ЖҮЙРІК БАПТАУДЫҢ НЕГІЗДЕРІ
Тер қырудың жөні:
- Аттың терін сыпырғанда (қырғанда) қандар тәрізді жалпақтап жонған қырма ағашты пайдаланады. Бұны терқырғыш деп атайды.
- Тер шығарып шауып келген жүйріктің терін қырғанда желдің ығына қарай сылбыр аяңмен жетектеп жүріп қырған дұрыс.
- Әсіресе, су терін қырған жүйрікті ет тері кепкенге дейін тоқтатпай жетелеу керек.
Атбегілердің ауа-райын болжау тәсілі:
Жүйріктің терін алу үшін атбегілер ауа-райын болжап, білуі өте қажет. Өйткені, жүйріктің терін алу барысында кейде жауын-шашынды, кейде ыстық күндер қажет болады. Ерте уақытта қазіргідей ауа райын дәл болжайтын мүмкіндік болмағандықтан атбегілер өзінің айналасында болып жатқан табиғи және тұрмыстық құбылыстарға қарап келер күннің райын анықтайтын болған.
Мысалы:
- Сиыр малы таңертең өріске шығарда мөңіреп кетпей кешіксе;
- Сиырлар бұзау байлаған желінің маңынан ұзамай сүзіссе;
- Жылқы малы дүркін-дүркін пысқыра берсе;
- Бота-тайлақ ойнақтаса;
- Түйе жыра-жылғаны паналап шөгіп жатса;
- Інген ботасынан ұзамай боздай берсе;
- Қорадағы қой-ешкі таңертең желге қарсы қарап жатса;
- Дала тышқаны інінің аузына көп топырақ үйсе;
- Бал арасы омартадан алыс кетпей айналсоқтап ұшса;
- Мысық босағаны тырналап мазаланса;
- Шаян судан шығып жағада ұзақ жатса;
- Жауынқұрты жердің бетіне ашық шықса –
ауа-райы жауынды-шашынды болатынын білдіреді.
- Ешкі малы өрісте ашық қыратты қуалап жайылса;
- Бие бауда құлындар кісінеп, жылқылар үйездесе;
- Інген ботасын тастап өріске тез кетсе;
- Қой-ешкі уақытынан бұрын қорадан өрсе;
- Өрістегі малдар алаңсыз, еркін жайылса;
- Ит керіліп-созылып жайланып жатса;
- Мысық бұйығып ұйықтаса;
- Өрмекші жаңадан өрмек тоқыса;
- Көбелек гүлге қонбай ұшса;
- Шегіртке күн батарда ұзақ шырылдаса;
- Маса топтанса;
- Құмырсқа илеуінің көзін ашып тастаса;
- Құрбақа судан шықпай қойса;
- Кешке күн қызарып батса –
күн ашық, жайлы болатынын білдіреді.
жиған-терген
Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ
Ақсу қаласының №2 ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Павлодар облысы
Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі
| 