БІЗ ӘЛЕУМЕТТІК БОЛМЫСТЫ ҚАЛЫПТАСТЫРАМЫЗ

Адамдар кез келген мінезді түсіндіруге, оның себебін анықтауғабейім, өйткені сонда ғана ол мінез ретке келгендей, болжауға болатындай және бақылауға алынатындай болып көрінеді. Сіз бен біз бірдей жағдаятқа әртүрлі тұрғыдан қараймыз, себебі бір әрқилы ойлаймыз. Біз досымыздың тарапынан болған дөрекілікке – сол күнгі көңіл күйімізге немесе сол кісіге деген ықылас-ниетімізге орай жауап береміз.

Біздің шынайы өмірді қалай қабылдайтынымызды мысал ретінде алынып отырған кезіндегі Принстон – Дартмут футбол матчы айқын көрсетті. Ол ойын дөрекі де әділетсіз болды, бәрінің қолдан ұйымдастырылғаны көрініп тұрды. Принстонның ойыншысына Дартмут командасының бірнеше футболшысы жабылып, мұрнын бұзды, ақырында алаңнан кетірді. Ойын төбелеске ұласып, екі команданың да көптеген ойыншылары жарақат алды. Жалпы, ойын «Шырмауық» лигасының мәртебесіне сай болмады.

Осыдан кейін көп кешікпей, әр командадан бір-бірден екі психолог шығып, әлеуметтік психология бойынша тәжірибе аясында ойын бейнежазбасын екі студенттік кампуста көрсетті. Студенттер ғалым-бақылаушының рөліне еніп, әрбір ереже бұзуды, оған кімнің кінәлі екенін белгіледі. Бірақ олар әділетті бола алмады. Принстон студенттері өз командасына бүйректері бұрып, Дартмуттың ойыншылары көбірек қате жіберді деген пікірлерінен танбады, сол сияқты Дартмут студенттері де өз командаларын жақтап отырды. Қорытынды: объективті шындық бар, бірақ біз оны әрқашан өз ой-сенімдеріміз бен құндылықтарымыздың призмасы арқылы көреміз.

Біздің барлығымыздың да интуициямыз бар. Біз ададмардың мінез-құлқын әдетте күнделікті қажеттіліктерімізге сәйкес түсіндіреміз. Белгілі бір адам тұрақты да ерекше қылық көрсетсе, біз сол қылықты соған басыбайлы теліп қоямыз. Мысалы, егер біреу жиі мысқылдайтын болса, онда сүйкімсіз адам екен деген қорытынды жасап, одан аулақ болуға тырысамыз.

Сіздің өзіңіз туралы пікіріңіз де маңызды. Сіз оптимистік көзқарастасыз ба? Сіз қандай жағдайда да өз іс-әрекетіме бақылау жасай аламын деп ойлайсыз ба? Сіз өзіңізді салыстырмалы түрде қалай бағалайсыз? Қарсыласымнан басым түсемін дейсіз бе? Әлде жеңіліс табамын деп ойлайсыз ба? Сіздің жауаптарыңыз сезімдеріңіз бен іс-әрекеттеріңізге әсер етеді. Біздің әлемді және өзімізді қалай түсінетініміздің маңызы зор.  

жиған-терген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

М.Әуезов атындағы ЖОББ мектебінің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар қаласы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі