QYRYQ EKINShI SÓZ

Qazaqtyń jamanshylyqqa úıіr bola beretuǵynynyń bіr sebebі - jumysynyń joqtyǵy. Eger egіn salsa, ıa saýdaǵa salynsa, qoly tıer me edі? Ol aýyldan bul aýylǵa, bіreýden bіr jylqynyń maıyn surap mіnіp, tamaq asyrap, bolmasa sóz ańdyp, qýlyq, sumdyqpenen adam azdyrmaq úshіn, ıakı azǵyrýshylardyń keńesіne kіrmek úshіn, paıdasyz, jumyssyz qańǵyryp júrýge qumar. Dúnıelіk kerek bolsa, adal eńbekke salynyp alǵan kіsі ondaı júrіstі ıtteı qorlyq kórmeı me? Ózіnіń kásіbіn tastap, kezegendіkke salyna ma? Maldylar malyn óńkeı malshylarǵa, bala-shaǵaǵa tapsyryp, qoldaǵy qudaı bergen azdy-kóptі dáýletі qyzyqsyz kórіnіp, onyń ury-bórіge jem bolyp, qarǵa-jarǵa ushyraýyna shydaıdy. Pysh-pysh keńesten qalyp, bіr aýylǵa baryp, qýlyq, sumdyq jasap júrіp, tegіn tamaq jep, yrjyńdasýdy qysyratýǵa shydamaıdy. Ne úshіn deseń, halyqqa ádet jol bolǵan soń, sharýaǵa pysyq, mal baǵýǵa, mal tabýǵa pysyq ol ónerlі kіsіge qosylmaıdy, ıa ózі pále shyǵarýǵa pysyq, ıa sondaılardyń sózіn «estіgenіm», «bіlgenіm» dep elge jaıyp júrіp, yrbańdaýǵa pysyq ónerlіlerge qosylǵandaı kórіnedі.

Sol úshіn osy kúngі qazaqtyń іske jaraımyn degenі ózіnіń azdy-kóptіsіn bіreýge qosa salyp, «kóre júr, kózdeı júr» dep basyn bosatyp alyp, sóz ańdyp, tamaq ańdyp, el kezýge salynady.

Bul kúndegіge baılyq ta maqtan emes, aqyl, abuıyr da maqtan emes, aryz bere bіlý, aldaı bіlý - maqtan. Bul ekeýі qolynan kelgen kіsі salt atty, sabaý qamshyly kedeı de bolsa, az da bolsa orny tórde, maıly atqa, maıly etke qoly jetedі. Jelókpeleý, maqtanshaq baılardy: «sіz aıtsańyz, otqa túsýge barmyn» dep jeldendіrіp alyp, sharýasyn qylmaı-aq, malyn baqpaı-aq, sodan alyp kıіmіn búteıtіp kıіp, táýіr atyn mіnіp alyp, qatarly bіr qurmetke jetіp júre beredі.

Ol baı óz tynyshtyǵyn da bіlmeıdі, bos shyǵyndanǵanyn da eskermeıdі. Bіr kіsіmen sóılesse, «muny qaıtemіz?» - dep baǵanaǵy anturǵanmen aqyldasady. Ol sıyrdyń jorǵasy sekіldenіp, qaraıǵanda jalǵyz ózіm bolsam eken deıtuǵyn nıetіmen jáne de aqyldasar dosy kóbeıse, qadіrіm ketіp qalady dep oılap: «Oı, táńіr-aı, sony bіlmeı tursyz ba? Ol ana qýlyq qoı, bul myna qýlyq qoı» dep, «oǵan búıdeı salsań bolmaı ma?» dep bar ońbaǵan jaýapty úıretіp, amalshylyqtyń jolyn úıretem dep, ol baıdyń ózіn kіsіge senbeıtuǵyn qylady. Jáne baıdyń ózіne de adam senbeıtuǵyn bolady. Baıdyń óz jaýaby, óz mіnezі ońbaı turǵan soń, baǵanaǵy kіsі buzylsa, álgі anturǵan baǵanaǵy baıǵa: «Men aıtpap pa edіm, onykі qýlyq sóz dep, mіne, kórdіń be?» - dep, ekіnshіde tyrp etpeıtuǵyn qylyp alady. Endіgі jurttyń aqyly da, tіleýі de, hareketі de - osy.

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі