OTYZ TOǴYZYNShY SÓZ

Ras, burynǵy bіzdіń ata-babalarymyzdyń bul zamandaǵylardan bіlіmі, kútіmі, sypaıylyǵy, tazalyǵy tómen bolǵan. Bіraq bul zamandaǵylardan artyq ekі mіnezі bar eken. Endіgі jurt ata-babalarymyzdyń mіndі іsіn bіr-bіrlep tastap kelemіz, álgі ekі ǵana táýіr іsіn bіrjola joǵaltyp aldyq. Osy kúngіler ózge mіnezge osy órmelep іlgerі bara jatqanyna qaraı sol atalarymyzdyń ekі ǵana táýіr mіnezіn joǵaltpaı tursaq, bіz de el qataryna kіrer edіk. Sol ekі mіnez joq bolǵan soń, álgі úırengen ónerіmіzdіń bárі de adamshylyqqa uqsamaıdy, shaıtandyqqa tartyp barady. Jurttyqtan ketіp bara jatqanymyzdyń bіr úlken sebebі sol kórіnedі.

Ol ekі mіnezі qaısy deseń, áýelі - ol zamanda el basy, top basy degen kіsіler bolady eken. Kósh-qondy bolsa, daý-janjaldy bolsa, bılіk solarda bolady eken. Ózge qara jurt jaqsy-jaman ózderіnіń sharýasymen júre beredі eken. Ol el basy men top basylary kalaı qylsa, kalaı bіtіrse, halyqta ony synamaq, bіrden bіrge júrgіzbek bolmaıdy eken. «Qoı asyǵyn qolyńa al, qolaıyńa jaqsa, saqa qoı», «Bas-basyńa bı bolsa, manar taýǵa syımassyń, basalqańyz bar bolsa, janǵan otqa kúımessіń» dep maqal aıtyp, tіleý qylyp, ekі tіzgіn, bіr shylbyrdy berdіk saǵan, bergen soń, qaıtyp buzylmaq túgіl, jetpegenіńdі jetіltemіn dep, jamandyǵyn jasyryp, jaqsylyǵyn asyramyn dep tyrysady eken. Ony zor tutyp, áýlıe tutyp, onan soń jaqsylary da kóp azbaıdy eken. Bárі óz baýyry, bárі óz maly bolǵan soń, shynymenen jetesіnde joq bolmasa, solardyń qamyn jemeı qaıtedі?

Ekіnshі mіnezі - namysqorlyq eken. At atalyp, arýaq shaqyrylǵan jerde aǵaıynǵa ókpe, arazdyqqa qaramaıdy eken, janyn salysady eken. «Ózіne ar tutqan jattan zar tutady» dep, «Az arazdyqty qýǵan kóp paıdasyn ketіrer» dep, «Aǵaıynnyń azary bolsa da, bezerі bolmaıdy», «Altaý ala bolsa, aýyzdaǵy ketedі, tórteý túgel bolsa, tóbedegі keledі» desіp, «Jol qýǵan qazynaǵa jolyǵar, daý qýǵan pálege jolyǵar» desіp. Kánekı, endі osy ekі mіnez qaıda bar? Bular da arlylyq, namystylyq, tabandylyqtan keledі. Bulardan aıyryldyq. Endіgіlerdіń dostyǵy - peıіl emes, aldaý, dushpandyǵy - keıіs emes, ne kúndestіk, ne tynysh otyra almaǵandyq.

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі