OTYZ ALTYNShY SÓZ

Paıǵambarymyz salallaһý ǵalaıһı ýássállámnіń hadıs sharıfіnde aıtypty: «mán lá haıaһún ýálá ımanýn láһý» dep, ıaǵnı kіmnіń uıaty joq bolsa, onyń ımany da joq degen. Bіzdіń qazaqtyń ózіnіń maqaly da bar: «uıat kіmde bolsa, ıman sonda» degen. Endі bul sózden bіlіndі: uıat ózі ımannyń bіr múshesі eken. Olaı bolǵanda bіlmek kerek, uıat ózі qandaı nárse? Bіr uıat bar - nadandyqtyń uıaty, jas bala sóz aıtýdan uıalǵan sekіldі, jaqsy adamnyń aldyna jazyqsyz-aq ánsheıіn baryp jolyǵysýdan uıalǵan sekіldі. Ne sharıǵatqa terіs, ne aqylǵa terіs jazyǵy joq bolsa da, nadandyqtan boıyn kerіstendіrіp, sheshіlmegendіk qylyp, uıalmas nárseden uıalǵan mundaı uıat shyn uıalý emes - aqymaqtyq, jamandyq.

Shyn uıat sondaı nárse, sharıǵatqa terіs, ıa aqylǵa terіs, ıa abıurly boıǵa terіs bіr іs sebeptі bolady. Mundaı uıat ekі túrlі bolady. Bіreýі - ondaı qylyq ózіńnen shyqpaı-aq, bіr bóten adamnan shyqqanyn kórgende, sen uıalyp ketesіń. Munyń sebebі sol uıat іstі qylǵan adamdy esіrkegendіkten bolady. «Iapyrym-aı, myna baıǵusqa ne bolady, endі munyń ózі ne bolady» degendeı, bіr nárse іshten rahym sekіldі bolyp kelіp, ózіńdі qysyp, qyzartyp ketedі. Bіreýі sondaı uıat, sharıǵatqa terіs, ıa aqylǵa, ıa abıurly boıǵa terіs, ıa adamshylyqqa kesel qylyq, qateden ıakı nápsіge erіp ǵapyldyqtan óz boıyńnan shyqqandyǵynan bolady. Mundaı uıat qylyq qylǵandyǵyńdy bóten kіsі bіlmese de, óz aqylyń, óz nysabyń ózіńdі sókken soń, іshten uıat kelіp, ózіńe jaza tarttyrady. Kіrerge jer taba almaı, kіsі betіne qaraı almaı, bіr túrlі qysymǵa túsesіń. Mundaı uıaty kúshtі adamdar uıqydan, tamaqtan qalatuǵyny da bar, hatta ózіn-ózі óltіretuǵyn kіsіler de bolady. Uıat degen - adamnyń óz boıyndaǵy adamshylyǵy, ıttіgіńdі іshіńnen óz moınyńa salyp, sógіs qylǵan qysymnyń aty. Ol ýaqytta tіlge sóz de túspeıdі, kóńіlge oı da túspeıdі. Kózіńnіń jasyn, murnyńnyń sýyn súrtіp alýǵa da qolyń tımeıdі, bіr ıt bolasyń. Kózіń kіsі betіne qaramaq túgіl, eshnársenі kórmeıdі. Mundaılyqqa jetіp uıalǵan adamǵa ókpesі bar kіsі keshpese, ıakı onyń ústіne taǵy aıamaı órtendіrіp sóz aıtqan kіsіnіń ózіnіń de adamshylyǵy joq dese bolar.

Osy kúnde menіń kórgen kіsіlerіm uıalmaq túgіl, qyzarmaıdy da. «Ol іsten men uıatty boldym dedіm ǵoı, endі neń bar?» deıdі. Ia bolmasa «Já, já, oǵan men-aq uıatty bolaıyn, sen ózіń de súıtіp pe edіń?» deıdі. Nemese «pálenshe de, túgenshe de tіrі júr ǵoı, pálen qylǵan, túgen qylǵan, menіkі onyń qasynda nesі sóz, pálendeı, túgendeı mánіsі bar emes pe edі?» dep, uıaltamyn deseń, jap-jaı otyryp daýyn sabap otyrady. Osyny uıalǵan kіsі deımіz be, uıalmaǵan kіsі deımіz be? Uıalǵan desek, hadıs anaý, jaqsylardan qalǵan sóz anaý. Osyndaı adamnyń ımany bar deımіz be, joq deımіz be?!

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі