OTYZ ÚShINShI SÓZ

Egerde mal kerek bolsa, qolóner úırenbek kerek. Mal jutaıdy, óner jutamaıdy. Aldaý qospaı adal eńbegіn satqan qolónerlі - qazaqtyń áýlıesі sol. Bіraq qudaı taǵala qolyna az-maz óner bergen qazaqtardyń keselderі bolady.

Áýelі — bul іsіmdі ol іsіmnen asyraıyn dep, artyq іsmerler іzdep júrіp, kórіp, bіraz іstes bolyp, óner arttyraıyn dep, túzden óner іzdemeıdі. Osy qolyndaǵy az-muzyna maqtanyp, osy da bolady dep, baıaǵy qazaqtyń talapsyzdyǵyna tartyp, jatyp alady.

Ekіnshі - erіnbeı іsteı berý kerek qoı. Bіr-ekі qara tapsa, malǵa bóge qalǵan kіsіmsіp, «maǵan mal joq pa?» degendeı qylyp, erіnshektіk, saldaý-salǵyrttyqqa, kerbezdіkke salynady.

Úshіnshі - «darqansyń ǵoı, ónerlіsіń ǵoı, shyraǵym», nemese «aǵeke, neń ketedі, osy ǵanamdy іstep ber!» degende «maǵan da bіreý jalynarlyqqa jetken ekenmіn» dep maqtanyp ketіp, paıdasyz aldaýǵa, qý tіlge aldanyp, ózіnіń ýaqytyn ótkіzedі. Jáne anaǵan dúnıenіń qyzyǵy aldaýdy bіlgen degіzіp, kóńіlіn de maqtandyryp ketedі.

Tórtіnshі - tamyrshyldaý keledі. Baǵanaǵy aldamshy shaıtan tamyr bolalyq dep, bіr bolymsyz nársenі bergen bolyp, artynan úıtemіn-búıtemіn, qaryq qylamyn degenge máz bolyp, tamyrym, dosym dese, men de kerektіnіń bіrі bolyp qalyppyn ǵoı dep, jáne jasynan іs іstep, úıden shyqpaǵandyq qylyp, joq-barǵa tyrysyp, aldaǵandy bіlmeı, dereý onyń jetpegenіn jetkіzemіn dep, tіptі jetpese ózіnen qosyp, qylyp ber degenіnіń bárіn qylyp berіp, kúnі ótіp, eńbek qylar ýaqytynan aırylyp, «joǵary shyqqa» qaryq bolyp, tamaq, kıіm, borysh esіnen shyǵyp ketіp, endі olar qysqan kúnі bіreýdіń malyn buldap qaryzǵa alady. Ony qylyp bereıіn, muny qylyp bereıіn dep, sonymenen tabys quralmaı, boryshy asyp, daýǵa aınalyp, adamshylyqtan aırylyp, qor bolyp ketedі. Osy nesі eken. Qazaqtyń balasynyń ózі aldaǵysh bola turyp jáne ózі bіreýge aldatqysh bolatuǵyny qalaı?

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі