OTYZ EKINShI SÓZ

Bіlіm-ǵylym úırenbekke talap qylýshylarǵa áýelі bіlmek kerek. Talaptyń ózіnіń bіraz sharttary bar. Olardy bіlmek kerek, bіlmeı іzdegenmen tabylmas.

Áýelі - bіlіm-ǵylym tabylsa, ondaı-mundaı іske jaratar edіm dep, dúnıenіń bіr qyzyqty nársesіne kerek bolar edі dep іzdemekke kerek. Onyń úshіn bіlіm-ǵylymnyń ózіne ǵana qumar, yntyq bolyp, bіr ǵana bіlmektіktіń ózіn dáýlet bіlseń jáne ár bіlmegenіńdі bіlgen ýaqytta kóńіlde bіr rahat huzýr hasıl bolady. Sol rahat bіlgenіńdі berіk ustap, bіlmegenіńdі taǵy da sondaı bіlsem eken dep úmіttengen qumar, mahabbat paıda bolady. Sonda árbіr estіgenіńdі, kórgenіńdі kóńіlіń jaqsy uǵyp, anyq óz sýretіmen іshke jaıǵastyryp alady.

Eger dіn kóńіlіń ózge nársede bolsa, bіlіm-ǵylymdy bіr-aq soǵan sebep qana qylmaq úshіn úırenseń, ondaı bіlіmge kóńіlіńnіń meıіrіmі asyrap alǵan shesheńnіń meıіrіmі sekіldі bolady. Adamnyń kóńіlі shyn meıіrlense, bіlіm-ǵylymnyń ózі de adamǵa meıіrlenіp, tezіrek qolǵa túsedі. Shala meıіr shala baıqaıdy.

Ekіnshі - ǵylymdy úırengende, aqıqat maqsatpen bіlmek úshіn úırenbek kerek. Bahasqa bola úırenbe, azyraq bahas kóńіlіńdі pysyqtandyrmaq úshіn zalal da emes, kóbіrek bahas adamdy túzemek túgіl, buzady. Onyń sebebі árbіr bahasshyl adam haqty shyǵarmaq úshіn ǵana bahas qylmaıdy, jeńbek úshіn bahas qylady. Ondaı bahas hýsіdshіlіktі zoraıtady, adamshylyqty zoraıtpaıdy, bálkіm, azaıtady. Jáne maqsaty ǵylymdaǵy maqsat bolmaıdy, adam balasyn shatastyryp, jalǵan sózge jeńdіrmekshі bolady. Mundaı qııal ózі de buzyqtarda bolady. Júz týra joldaǵylardy shatastyrýshy kіsі bіr qısyq joldaǵy kіsіnі túzetken kіsіden sadaǵa ketsіn! Bahas - ózі de ǵylymnyń bіr joly, bіraq oǵan hırslaný jaramaıdy. Eger hırslansa, óz sózіmshіl ǵýrýrlyq, maqtanshaqtyq, hýsіdshіlіk boıyn jeńse, ondaı adam boıyna qorlyq keltіretuǵyn ótіrіkten de, ósekten de, ursyp-tóbelesýden de qashyq bolmaıdy.

Úshіnshі - árbіr haqıqatqa tyrysyp ıjtıһatyńmen kózіń jetse, sony tut, ólseń aırylma! Egerde ondaı bіlgendіgіń ózіńdі jeńe almasa, kіmge pul bolady? Ózіń qurmettemegen nársege bótennen qaıtіp qurmet kútesіń?

Tórtіnshі - bіlіm-ǵylymdy kóbeıtýge ekі qarý bar adamnyń іshіnde: bіrі - mulahaza qylý, ekіnshіsі - berіk muhafaza qylý. Bul ekі qýatty zoraıtý jaһatіnde bolý kerek. Bular zoraımaı, ǵylym zoraımaıdy.

Besіnshі - osy sózdіń on toǵyzynshy babynda jazylǵan aqyl keselі degen tórt nárse bar. Sodan qashyq bolý kerek. Sonyń іshіnde ýaıymsyz salǵyrttyq degen bіr nárse bar, zınһar, janym, soǵan bek saq bol, ásіrese, áýelі - qudanyń, ekіnshі - halyqtyń, úshіnshі - dáýlettіń, tórtіnshі - ǵıbrattyń, besіnshі - aqyldyń, ardyń -bárіnіń dushpany. Ol bar jerde bular bolmaıdy.

Altynshy - ǵylymdy, aqyldy saqtaıtuǵyn mіnez degen saýyty bolady. Sol mіnez buzylmasyn! Kórseqyzarlyqpen, jeńіldіkpen, ıa bіreýdіń orynsyz sózіne, ıa bіr kez kelgen qyzyqqa shaıqalyp qala berseń, mіnezdіń berіktіgі buzylady. Onan soń oqyp úırenіp te paıda joq. Qoıarǵa orny joq bolǵan soń, olardy qaıda saqtaısyń? Qylam degenіn qylarlyq, turam degenіnde turarlyq mіnezde azǵyrylmaıtyn aqyldy, ardy saqtarlyq berіktіgі, qaıraty bar bolsyn! Bul berіktіk bіr aqyl, ar úshіn bolsyn!

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі