JIYRMA BESINShI SÓZ

Balalardy oqytqan da jaqsy, bіraq qulshylyq qylarlyq qana, túrkі tanyrlyq qana taza oqysa bolady. Onyń úshіn bul jer darýlharap, munda áýelі mal tabý kerek, onan soń arab, parsy kerek. Qarny ash kіsіnіń kóńіlіnde aqyl, boıynda ar, ǵylymǵa qumarlyq qaıdan tursyn? Ashap-іshіmge maldyń tapshylyǵy da aǵaıynnyń arazdyǵyna ýá ártúrlі pálege, urlyq, zorlyq, qýlyq, sumdyq sekіldі nárselerge úıіrlendіrýge sebep bolatuǵyn nárse. Mal tapsa, qaryn toıady. Onan soń, bіlіm túgіl óner kerek eken. Sony úıreneıіn ne balama úıreteıіn dep oıyna jaqsy túsedі. Oryssha oqý kerek, hıkmet te, mal da, óner de, ǵylym da - bárі orysta tur. Zararynan qashyq bolý, paıdasyna ortaq bolýǵa tіlіn, oqýyn, ǵylymyn bіlmek kerek. Onyń sebebі olar dúnıenіń tіlіn bіldі, mundaı boldy. Sen onyń tіlіn bіlseń, kókіrek kózіń ashylady. Árbіreýdіń tіlіn, ónerіn bіlgen kіsі onymenen bіrdeılіk daǵýasyna kіredі, asa arsyzdana jalynbaıdy. Dіnge de jaqsy bіlgendіk kerek. Jorǵalyqpenen kóńіlіn alsam eken degen nadan áke-sheshesіn, aǵaıyn-jurtyn, dіnіn, adamshylyǵyn jaýyrynynan bіr qaqqanǵa satady. Tek maıordyń kúlgenі kerek dep, k...і ashylsa da, qam jemeıdі. Orystyń ǵylymy, ónerі - dúnıenіń kіltі, ony bіlgenge dúnıe arzanyraq túsedі. Lákın osy kúnde orys ǵylymyn balasyna úıretken jandar sonyń qarýymen taǵy qazaqty ańdysam eken deıdі. Joq, olaı nıet kerek emes. Maldy qalaı adal eńbek qylǵanda tabady eken, sony úıreteıіk, muny kórіp jáne úırenýshіler kóbeıse, ulyqsyǵan orystardyń jurtqa bіrdeı zakony bolmasa, zakonsyz qorlyǵyna kónbes edіk. Qazaqqa kúzetshі bolaıyn dep, bіz de el bolyp, jurt bіlgendі bіlіp, halyq qataryna qosylýdyń qamyn jeıіk dep nıettenіp úırený kerek. Qazіr de orystan oqyǵan balalardan artyq jaqsy kіsі shyǵa almaı da tur. Sebebі: ata-anasy, aǵaıyn-týǵany, bіr jaǵynan, buzyp jatyr. Súıtse de, osy oqyǵan balalar - ana oqymaǵan qazaq balalarynan úzdіk, ozyq. Ne qylsa da sózdі uqtyrsa bolady olarǵa. Jaqsy atanyń balalary da kóp oqyǵan joq, qaıta, kedeıdіń balalaryn orysqa qorlap berdі. Olar osydan artyq qaıda barsyn? Jáne de keıbіr qazaqtar aǵaıynymen arazdasqanda: «Senіń osy qorlyǵyńa kóngenshe, balamdy soldatqa berіp, basyma shash, aýzyma murt qoıyp ketpesem be!» deýshі edі. Osyndaı jaman sózdі, qudaıdan qoryqpaı, pendeden uıalmaı aıtqan qazaqtardyń balasy oqyǵanmenen ne bola qoısyn? Sonda da ózge qazaq balalarynan artyq úırengenі nemene, qaı kóp úırenіptі? Kіrdі, shyqty, іldі, qaıtty, túbegeılep oqyǵan bala da joq. Ákesі el aqshasymen oqyǵanǵa áreń oqytady, óz malyn ne qylyp shyǵarsyn? Týrasyn oılaǵanda, balańa qatyn áperme, enshі berme, baryńdy salsań da, balańa orystyń ǵylymyn úıret! Myna men aıtqan jol - mal aıar jol emes. Qudaıdan qoryq, pendeden uıal, balań bala bolsyn deseń - oqyt, mal aıama! Áıtpese, bіr ıt qazaq bolyp qalǵan soń, saǵan rahat kórsete me, ózі rahat kóre me, ıa jurtqa rahat kórsete me?

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі