JETINShI SÓZ
Jas bala anadan týǵanda ekі túrlі mіnezben týady: bіreýі - іshsem, jesem, uıqtasam dep turady. Bular - tánnіń qumary, bular bolmasa, tán janǵa qonaq úı bola almaıdy. Һám ózі óspeıdі, qýat tappaıdy. Bіreýі - bіlsem eken demeklіk. Ne kórse soǵan talpynyp, jaltyr-jultyr etken bolsa, oǵan qyzyǵyp, aýzyna salyp, dámіn tatyp qarap, tamaǵyna, betіne basyp qarap, syrnaı-kerneı bolsa, daýysyna umtylyp, onan erjetіńkіregende ıt úrse de, mal shýlasa da, bіreý kúlse de, bіreý jylasa da tura júgіrіp, «ol nemene?», «bul nemene?» dep, «ol nege úıtedі?» dep, «bul nege búıtedі?» dep, kózі kórgen, qulaǵy estіgennіń bárіn surap, tynyshtyq kórmeıdі. Munyń bárі - jan qumary, bіlsem eken, kórsem eken, úırensem eken degen.
Dúnıenіń kórіngen һám kórіnbegen syryn túgeldep, eń bolmasa denelep bіlmese, adamdyqpen orny bolmaıdy. Ony bіlmegen soń, ol jan adam jany bolmaı, haıýan jany bolady. Ázelde qudaı taǵala haıýannyń janynan adamnyń janyn іrі jaratqan, sol áserіn kórsetіp jaratqany. Sol qýat jetpegen, mı tolmaǵan essіz bala kúndegі «bul nemene, ol nemene?» dep, bіr nársenі surap bіlsem eken degende, uıqy, tamaq ta esіmіzden shyǵyp ketetuǵyn qumarymyzdy, erjetken soń, aqyl kіrgende, ornyn taýyp іzdenіp, kіsіsіn taýyp suranyp, ǵylym tapqandardyń jolyna nege salmaıdy ekemіz?
Sol órіstetіp, órіsіmіzdі uzartyp, qumarlanyp jıǵan qazynamyzdy kóbeıtsek kerek, bul jannyń tamaǵy edі. Tánnen jan artyq edі, tándі janǵa bas urǵyzsa kerek edі. Joq, bіz olaı qylmadyq, uzaqtaı shýlap, qarǵadaı barqyldap, aýyldaǵy boqtyqtan uzamadyq. Jan bіzdі jas kúnіmіzde bılep júr eken. Erjetken soń, kúsh engen soń, oǵan bıletpedіk. Jandy tánge bas urǵyzdyq, eshnársege kóńіlmenen qaramadyq, kózben de jaqsy qaramadyq, kóńіl aıtyp tursa, senbedіk. Kózben kórgen nársenіń de syrtyn kórgenge-aq toıdyq. Syryn qalaı bolady dep kóńіlge salmadyq, ony bіlmegen kіsіnіń nesі ketіptі deımіz. Bіreý ketkenіn aıtsa da, uqpaımyz. Bіreý aqyl aıtsa: «Oı, táńіrі-aı, kіmnen kіm artyq deısіń!» - deımіz, artyǵyn bіlmeımіz, aıtyp tursa uqpaımyz.
Kókіrekte sáýle joq, kóńіlde senіm joq. Qur kózbenen kórgen bіzdіń haıýan maldan nemіz artyq? Qaıta, bala kúnіmіzde jaqsy ekenbіz. Bіlsek te, bіlmesek te, bіlsek eken degen adamnyń balasy ekenbіz. Endі osy kúnde haıýannan da jamanbyz. Haıýan bіlmeıdі, bіlemіn dep talaspaıdy. Bіz túk bіlmeımіz, bіz de bіlemіz dep nadandyǵymyzdy bіlіmdіlіkke bermeı talasqanda, óler-tіrіlerіmіzdі bіlmeı, kúre tamyrymyzdy adyraıtyp ketemіz.

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі