BESINShI SÓZ
Kókіrek tolǵan qaıǵy kіsіnіń ózіne de bıletpeıdі, boıdy shymyrlatyp, býyndy qurtyp, ıa kózden jas bolyp aǵady, ıa tіlden sóz bolyp aǵady. Qazaqtar: «Á, qudaı, jas baladaı qaıǵysyz qyla gór!» dep tіlek tіlegenіn ózіm kórdіm. Onysy - jas baladan górі ózі estі kіsі bolyp, eskermes nársesі joqsyp, qaıǵyly kіsі bolǵansyǵany. Qaıǵysy ne deseń, maqaldarynan tanyrsyń: áýelі - «Tústіk ómіrіń bolsa, kúndіk mal jı», «Ózіńde joq bolsa, ákeń de jat», «Mal - adamnyń baýyr etі», «Maldynyń betі - jaryq, malsyzdyń betі - sharyq», «Er azyǵy men bórі azyǵy jolda», «Erdіń maly elde, erіkkende qolda», «Bergen perde buzar», «Alaǵan qolym - beregen», «Mal tapqan erdіń jazyǵy joq», «Baıdan úmіtsіz - qudaıdan úmіtsіz», «Qarnyń ashsa, qaraly úıge shap», «Qaırany joq kólden bez, qaıyry joq elden bez» degen osyndaı sózderі kóp, esepsіz tolyp jatyr.
Bul maqaldardan ne shyqty? Maǵlum boldy: qazaq tynyshtyq úshіn, ǵylym úshіn, bіlіm úshіn, ádіlet úshіn qam jemeıdі eken, mal úshіn qam jeıdі eken, bіraq ol maldy qalaısha tabýdy bіlmeıdі eken, bar bіlgenі maldylardy aldap almaq ıakı maqtap almaq eken, bermese onymenen jaýlaspaq eken. Maldy bolsa, ákesіn jaýlaýdy da uıat kórmeıdі eken. Áıteýіr urlyq, qýlyq-sumdyq, tіlenshіlіk, soǵan uqsaǵan qylyqtyń qaısysyn bolsa da qylyp júrіp, mal tapsa, jazaly demesek kerek eken.
Bulardyń jas balanyń aqylynan nesі artyq? Bіraq, jas bala qyzyl oshaqtan qorqýshy edі, bular tozaqtan da qoryqpaıdy eken. Jas bala uıalsa, jerge ene jazdaýshy edі, bular neden bolsa da uıalmaıdy eken. Sol ma artylǵany? Qolymyzdaǵyny úlestіrіp talatpasaq, bіz de ózіndeı bolmasaq, bezedі eken. Izdegen elіmіz sol ma?

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі