ONYNShY SÓZ
Bіreýler qudaıdan bala tіleıdі. Ol balany ne qylady? Ólsem ornymdy bassyn deıdі, artymnan quran oqysyn deıdі, qartaıǵan kúnіmde asyrasyn deıdі. Osydan basqasy bar ma?
Balam ornymdy bassyn demek ne sóz? Ózіńnen qalǵan dúnıe ıesіz qalar deısіń be? Qalǵan dúnıenіń qamyn sen jemek pe edіń? Ólіp bara jatqanda ózgeden qyzǵanyp aıtqanyń ba? Ózgege qımaıtuǵyn senіń ne qylǵan artyqsha ornyń bar edі?  Balanyń jaqsysy - qyzyq,  jamany - kúıіk, ne túrlі bolaryn bіlіp suradyń? Dúnıede ózіńnіń kórgen qorlyǵyń az boldy ma? Ózіńnіń qylǵan ıttіgіń az boldy ma? Endі bіr bala týǵyzyp, ony da ıt qylýǵa, oǵan da qorlyq kórsetýge munsha nege qumar boldyń?
Artymnan balam quran oqysyn deseń, tіrlіkte ózіńnіń jaqsylyq qylǵan kіsіń kóp bolsa, kіm quran oqymaıdy? Eger jamanshylyqty kóp qylǵan bolsań, balańnyń oqyǵan qurany senі nege jetkіzedі? Tіrlіkte ózіńe-ózіń qylmaǵan іstі, ólgen soń saǵan balań kásіp qylyp bere ala ma? Ahıret úshіn bala tіlegenіń - balam jasynda ólsіn degenіń. Egerde erjetsіn deseń, ózі erjetіp, ata-anasyn tuzaqtan qutqararlyq bala qazaqtan týa ma eken? Ondaı balany sendeı áke, senіń elіńdeı el asyrap ósіrmek pe eken?
Qartaıǵanda asyrasyn deseń, o da - bіr bos sóz. Áýelі - ózіń qarýyń qaıtarlyq qartaıýǵa jetemіsіń, joq pa? Ekіnshі - balań meıіrіmdі bolyp, asyrarlyq bolyp týa ma, joq pa? Úshіnshі - malyń bolsa, kіm asyramaıdy? Malyń joq bolsa, qaı asyraý tolymdy bolady? Balanyń mal tabarlyq bolary, mal shasharlyq bolary - ol da ekі talaı. Hosh, qudaı taǵala bala berdі, ony ózіń jaqsy asyraı bіlesіń be? Bіlmeısіń. Áýelі óz kúnáńdі ózіń kótergenіńmen turmaı, balańnyń kúnásіne taǵy da ortaq bolasyń. Áýelі balańdy ózіń aldaısyń: «Áne, ony berem, mіne, muny berem» dep. Basynda balańdy aldaǵanyńa bіr máz bolasyń. Sońyra balań aldamshy bolsa, kіmnen kóresіń? «Boqta!» dep, bіreýdі boqtatyp, «kápіr - qııańqy, osyǵan tımeńdershі!» dep, ony mazattandyryp, ábden tentektіkke úıretіp qoıyp, sabaqqa bergende, moldanyń eń arzanyn іzdep, hat tanysa bolady dep, qý, sum bol dep, «pálenshenіń balasy senі syrtyńnan satyp ketedі» dep, tіrі janǵa sendіrmeı jat mіnez qylyp, osy ma bergen tálіmіń? Osy baladan qaıyr kútesіń be?
Jáne mal tіleısіńder, nege kerek qylaıyn dep tіleısіńder? Áýelі, qudaıdan tіleımіsіń? Tіleısіń. Qudaı berdі, bergenіn almaısyń. Qudaı taǵala saǵan eńbek qylyp mal tabarlyq qýat berdі. Ol qýatty adal kásіp qylarlyq orynǵa jumsaımysyń? Jumsamaısyń. Ol qýatty ornyn taýyp saryp qylardy bіlerlіk ǵylym berdі, ony oqymaısyń. Ol ǵylymdy oqysa, uǵarlyq aqyl berdі, qaıda jіbergenіńdі kіm bіledі?.. Erіnbeı eńbek qylsa, túńіlmeı іzdese, ornyn taýyp іstese, kіm baı bolmaıdy? Onyń saǵan keregі joq. Senіkі - bіreýden qorqytyp alsań, bіreýden jalynyp alsań, bіreýden aldap alsań bolǵany, іzdegenіń - sol.
Bul - qudaıdan tіlegen emes. Bul - abyroıyn, aryn satyp, adam jaýlaǵandyq, tіlenshіlіk. Hosh, súıtіp júrіp-aq mal taptyń, baıydyń. Sol maldy saryp qylyp, ǵylym tabý kerek. Ózіń taba almasań, balań tapsyn. Ǵylymsyz ahıret te joq, dúnıe de joq. Ǵylymsyz oqyǵan namaz, tutqan oraza, qylǵan haj, eshbіr ǵıbadat ornyna barmaıdy. Eshbіr qazaq kórmedіm, maldy ıttіkpen tapsa da, adamshylyqpen jumsaǵan. Bárі de ıttіkpen tabady, ıttіkpen aırylady. Beınet, kúıіgі, yzasy - sol úsheýіnen basqa eshnárse boıynda qalmaıdy. Barynda baımyn dep maqtanady. Joǵynda «maǵan da baıaǵyda mal bіtіp edі» dep maqtanady. Kedeı bolǵan soń, taǵy qaıyrshylyqqa túsedі.

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі