ГРЕК ТІЛІНІҢ ЖАРАТЫЛЫСЫ

Ақын, философ және ғалымдардың қолдануына байлданысты грек тілі көп өзгеріске түсті. Бұған дейін болмаған жаңа сөздер, сөз тіркестері және сөйлемдер пайда болды. Тың ойларды жеткізу үшін жаңа сөздер мен сөз тіркестері керек еді, нәтижесінде грек тілінің сөздік қоры байи түсті. Олар алфавитті оқу мен жазу үшін пайдаланды, жаңадан пайда болған сөздер жазылып, сақталды. Осылайша грек тілінің сөздік қоры бұрын-соңды ешбір тілде болмаған сөздермен және ұғымдармен толықты. Авторлар өздерінің жеке шығармаларын жазып қана қоймай, тілдің экспрессивті және көпқырлы қызметін нығайтуға септігін тигізді.

Терең ойлай білу үшін, жазудың болуы шарт емес. Сократ ештеңе жазған жоқ, бірақ замандастарының көбі оны ең даңышпан философ деп санған. Алайда Сократтың аға буын ойшылдар мен философиядағы бәсекелестерінің шығармаларын оқыған-оқымағаны белгісіз. Платон өзінің шығармаларында ол туралы сөз қозғамағанда, Сократтың кім екені және оның ойлары туралы ештеңе білмес едік. Платон мен Аристотельдің еңбектерінің әлі күнге дейін оқылуының себебі олардың жазушы болғанына ғана байланысты емес. Олардан кейін де мыңдаған адам өздерінің шығармаларын жазып қалдырған, бірақ бүгінде ұмыт болған. Платон мен Аристотель жаңашыл ойларының арқасында ел есінде қалды. Осы және өзге жазушылардың күш-жігерімен нығая түскен грек тілінде Батыс мәдениетінің бір бөлігіне айналған көптеген ұғым болды. Бұл сөздер мен ұғымдар ағылшын және өзге де еуропалық тілдерде әлі күнге дейін бар.

Біз мектепке барып, тарихты (грекше historia), математиканы (mathematike) және физиканы (phusike) оқып үйренеміз. Одан кейін география (geographia) мен философияға (philosophia) ойысамыз. Демократия жағдайында (demokratia) өмір сүріп жатқандықтан, өмірімізді саясатқа арнауымыз мүмкін (politike) немесе экономика саласында (oikonomia) қызмет етеміз. Театрға (theatron) бару және музыка (mousike) тыңдау арқылы эстетикалық (aisthetika) талғамымызды жетілдіреміз.

Ағылшын және өзге де еуропалық тілдерде ежелгі грек тілінен енген сөздер өте көп. Басқа да көптеген тілден енген кірме сөздер баршылық. Бірақ грек тілінен енген сөздер айрықша маңызға ие. Олардың көбі тіршілік құбылыстары (phainomena) топтастырылған категориялар (kategoriai) арқылы өмірді белгілі бір жүйелі құрылымға келтіреді. Гректер біздің дүние туралы түсінігіміздің қалыптасуына жартылай әсер етті және олардың сөз үлгілері ағылшын тілінде әлі де бар.