* * *

Жеке кәсіпкер болудың 8 қадамы

Кәсіпкер болу - өміріңізге жаңа дем беру. Бұл саланың да өз қызығы мен қиындығы бар. Яғни, мұнда назарға алынатын басты қасиет - тәуекел мен табандылық. Қазіргі таңда мектептегі оқушыдан бастап, еңкейген қарияға дейін кәсіп бастап, еркін болғысы келеді. Ендеше осы кәсіп жолын бастауға байланысты алғашқы қадамдармен бөлісіп өтейік.

1-қадам. Бизнес идея

Бастапқы кезеңде кәсіпкерлік қызметтің бағытын анықтау, болашақ табысыңызға тікелей байланысты болатын ең маңызды қадамдардың бірі. Бірден сәтсіздікке ұшырайтын сәтсіз идеяларға бой алдырған кезде, сарапшылар қарапайым формуланы қолдануды ұсынады. Ол екі бөлімнен тұрады:

* Бастап отырған кәсібіңіз қоғамға пайдалы болуы керек. Сондықтан, бастамас бұрын сіздің әлеуетті тұтынушыларыңыз сіз не істегіңіз келетінін түсіну қажет. Идеяны сипаттау қажет. Алынған фразаның семантикалық және эмоционалдық жүктемесі бизнес туралы толық ақпарат береді.

* Бизнес идеяның бар болғаны жақсы. Бірақ, бұл көп жағдайда керісінше болып жатады. Болашақ кәсіпкер ұзақ бас қатырады және таңдалған нұсқаларға күмәнмен қарайды. Осындай процесті жеңілдету үшін интернет көмегіне жүгінуді ұсынамыз. Бүкіләлемдік интернет көзі, қазіргі таңда шағын бизнесті жүргізудің ең маңызды нұсқамасы.  Мүмкін, бірегей ойлар мен ұсыныстардың шоғырлануы осы бір танымал қызметтер мен әлеуметтік желілерде. Мысалы, Твиттер, ВКонтакте, Live Journal, Инстаграм және т.б.

2-қадам. Тәжірибеден сабақ алу

Таңдалған бағыт туралы ақпарат жинағы тек теориямен шектеліп қалмауы керек. Бизнесте көптеген «тұзақтар» бар және бұл нюанстар тәжірибелі, белсенді кәсіпкерлерге ғана белгілі. Кәсіпкерлік барлығы білетіндей тұрақсыз жұмыс, көп нәрсе ішкі түйсікке байланысты шешіледі. Әрине, мұндай жағдайда тәжірибе құнды. Кейбір керекті мәліметтерді сіз ешқашан кітаптардан таба алмайсыз, сондықтан тәжірибелі бизнесменнен алынған ақпарат тәуелсіз жұмыс істеу барысында үлкен қателіктерден аулақ болуға көмектеседі.

* Өз бизнесін қалай бастауға болатыны жайлы сіздің алдыңызда миллиондаған кәсіпкерлер ойлаған. Ендеше олардың тәжірибесін зерттеңіз: олар бизнеске қалай келді, ұйымды қалай құрды, қандай қиындықтарға тап болды.

* Барлығының анық-қанығына жетіп алғаннан кейін, берілген ақпаратты өзіңіздің қажеттілігіңізге сәйкес қолдануға тырысыңыз.

3-қадам. Нарықты зерттеу

Егер басқа кәсіпкерлердің тәжірибесімен танысу қиын болса, онда жоспарланған қызметтің жұмыс өрісін зерттеу әлдеқайда қиын. Нарық көп қырлы. Ірі компаниялар өздерінің ағымдағы жағдайын мұқият талдау үшін көп ақша жұмсайтыны кездейсоқ емес. Мысалы, тұтынушыларға шынымен не қажет екенін, қандай немесе қандай да бір өнім / қызметті қалай алғысы келетінін түсінуіңіз керек. Сондай-ақ, техникалық мәселелер бар: бизнестің қолайлы орналасуын таңдау және жалға алу үшін қажетті үй-жайларды іздестіру.

Осы мәселені шешу үшін, екі жақты біріктірудің екі жолы бар:

* Талдауды өз бетімен жасауға болады (аз көлемде болса да).

* Осы саладағы журналистік материалдарды зерттеу.

4-қадам. Бизнес-жоспар

Жоспарлау бизнесті жүргізудің маңызды бөлігі болып табылады. Іс-әрекеттер жоспарын жасамағандар барлық ықтимал қауіптерді есептемегендер, яғни олар компассыз ұзақ сапарға шыққан жолаушылар сияқты. Бизнес-жоспар — өз бизнесін қай жерде бастау керектігін шешетін адамның бірқатар тапсырмаларының соңғы теориялық кезеңі. Бұдан кейін ғана біз айтып отырған практикалық қадамдар. Ал әзірше біз жоспар жасаймыз. Тәжірибелі кәсіпкерлер оны мүмкіндігінше егжей-тегжейлі дәлелдеуге кеңес береді, өйткені:

* бастапқы шығындарды жазу жеткіліксіз. Мүмкіндігінше, бизнестің ілгерілеуін алдағы 6-12 айға есептеу қажет. Бұл бизнестің динамикадағы болжалды дамуын көрсетеді.

* Нашар ойластырылған бизнес-жоспар сізді құодымға апаруы мүмкін.

5-қадам. Тіркеу

Осылайша біз сіздердің бизнесіңізді ашқыңыз келетінін бірден түсінген күнінен бастап, алғашқы тәжірибелік іс-шараға келдік. Теориялық жұмыс аяқталды. Енді біреуін ашу жоспарланса, сіздің кәсібіңіз бен ұйымды тіркеу қажет. Тиісті жауапкершіліктен басқа, бұл қадам сізге белгілі бір жауапкершілік жүктейді.

Адамдарға (қызметкерлерге, клиенттерге, серіктестерге) және мемлекетке (салық қызметі) қатысты міндеттемелер туралы бірінші кезекте сөйлеу. Заңсыз кәсiпкерлiк қызметпен айналыспаңыз. Заңсыз кәсіпкерлік жолында өзіңізге сенім артпаңыз, себебі жоғарғы органдармен проблемалар туындауы мүмкін және бұл өте қауіпті.

6-қадам. Жабдық

Бизнес (өндіріс, сауда немесе қызмет көрсету) қандай болмасын, сізге жабдық керек болады. Сізге ештеңе жасау қажет емес және машина қажет емес болса да, сауда жабдығына деген қажеттілік сөзсіз пайда болады. Дегенмен, басында кәсіпкер материалдық құралдармен шектелетіндіктен, бұл мәселені шебер шешуге тура келеді.

7-қадам: Жарнама

Жеке кәсібіңізді ашып қана қою жеткіліксіз. Себебі, сіз кәсібіңізді тек өзіңіз үшін ғана істеп отырған жоқсыз. Егер сіз бизнесіңіз жайлы ақпаратты және өнім (өнімнің / қызметтің) туралы ешкім білмейді. Сонымен қатар, бүгінгі таңда іс жүзінде әрбір салада ақпарат, соның ішінде қызу бәсекелестік бар. Сіз сапалы түрде клиентті шағын бизнес туралы ақпаратпен таныстыра аласыз, яни іс жүзінде барлық бизнестің басталуына байланысты. Әрине, кәсіби жарнама қымбат.

Дегенмен, бастапқы кезеңде тиімді және қаржылық жағынан оңай болатын нарықта өз кәсібіңізді насихаттаудың бірнеше жолы бар:

Тегін дизайнер арқылы веб-визиткаларды жасауға болады.

Сондай-ақ, тұтынушылармен қарым-қатынас жасаудың тиімді және пайдалы арналары блогтар мен әлеуметтік желілер.

8-қадам. Кәсіпорындарды басқару тәсілдері мен теорияларының зерттелуі

Сонымен, сіз шағын бизнесті қалай бастауға болатыны туралы сұраққа жауап бердіңіз. Іс ашық және жұмыс істейді. Дегенмен, өзіңіздің құрған бизнес-жоспарыңызға барынша сенімді болуыңыз керек. Себебі, бұл кәсіптің бастамасы, жоспар арқылы ұзаққа барады. Бизнесіңізді тұрақтандырып, дамыту үшін көп еңбектену керек. Бұл оңай тапсырма емес, сондықтан да кәсіп жолында еңсеңіз түсіп, өзіңізге деген сенімділікті жоғалтып алмаңыз.

Бизнесте біліміңізді тереңдетіп, күнделікті осы сала бойынша жаңа нәрсе ойлап отыруға тырысыңыз.

* * *

Көшпелі халық саудасы: Қандай тауарлар айналымда болды?

Көне түркілер дәуірлеген кезеңде көшпелі тұрмыс Орталық Азиядан Византия шекараларына жол тартқан ерекше мәдени-әлеуметтік көпір болды.

Дүние мүліктер, киім-кешек үлгілері, тіпті, еуропалықтар тұрмысына да дендеп енді.  Ғасырлар ағымында бірінің орнын бірі басып, үздіксіз алмасып отырған көшпелі империялар шектес елдер мен шендес құрлық халықтарының этникалық шығу тегіне, күрделі Далада алуан текті мәдени кешендеріне орасан ықпалын тигізді.

Тұрақты байланыс және сауда-саттық қарым-қатынастарының желісі ретінде Ұлы жібек жолы әр текті, алуан бітімді мәдениеттер мен халықтардың арасын тұтастырып, тек материалдық айырбастың ғана емес, сондай-ақ ізгі идеялардың, ілім-білімнің, ғылыми танымның, яғни мәдени құндылықтардың бастапқы негіздері алмасуының тиімді әдісіне айналды. Осындай ауқымды да тығыз байланыстар нәтижесінде Көк түркілердің өзіндік ерекшелігі бар "өркениеттік деңгейдің басты шарты" — төл сына жазуы қалыптасты.

Алтай өңірінен, Шығыс Түркістан мен Жетісу жерінен, Хакас және Тува өңірлерінен табылған 200- ден аса ежелгі түркі жазуының ескерткіштері б.з. І-мыңжылдықтың соңы мен ІІ-мыңжылдықтың бас кезіндегі түркілердің аса қуатты мәдени-тарихи даму үрдісіне дәлел болады.

Дала өркениеті шын мәнінде, уақыт пен кеңістік өрісінде географиялық-ландшафттық бөгесіндерге қамалып, томаға-тұйық күй кешкен реликтілік құбылыс емес, динамикалық, футуристік мән-мазмұны қанық жүйе ретінде ерекшеленді.

* * *

Қаржылық сауатыңызды арттыруға көмектесетін ТОП-4 кітап

Назарларыңа қаржылық сауаттылықтарыңды арттыратын ТОП-4 кітапты ұсынамыз.

Ақша ақшаны жасайды (Деньги делают деньги)

Қаржылай тәуелсіз болу - адамға берілген еркіндік. Бұл санаттағы жан ақшаға күнкөріс құралы ретінде қарамайды. Дмитрий Лебедев аталмыш кітапты өзінің, тұтынушыларының, достарының,  таныстарының қаржылық еркіндікке қол жеткізу тәжірибесіне сүйене отырып жазды. Ондағы барлық мысалдар мен ұсыныстар нақты әрі тексерілген. “Ақшаны қайда салуға болады және қайда сақтау керек?”сынды сұрақтарыңызға жауап табасыз.

Бұл кітап - ақша тапшылығы шеңберінен шығуға көмектеседі. Автор сізге жеке капиталды қалай құруды, оны үнемдеу мен көбейтуді үйретеді. Осылайша ақша күн тәртібіндегі бірінші мәселе болуын доғарады. Сіз шынымен өмір сүруді үйреніп, демалып, саяхаттап, басқаларға көмектесе алатын боласыз.

⠀

Вавилондағы ең бай адам (Самый богатый человек в Вавилоне)

⠀Бұл кітап 1926 жылы жазылған. Авторы – Джордж Самуэл Клейсон. Мұнда Ежелгі Вавилондағы оқиғалар сипатталады. Кітап авторы өзінің бір әңгімесінде «Адамның байлығы оның әмиянындағы теңгенің санымен өлшенбейді. Байлық оның табысына байланысты айқындалады», – деген екен.

⠀Осылайша, ол табыс саяхаттағаныңа немесе қажетті заттарыңды алғаныңа қарамастан көбеюі керек деген тұжырымға келеді.  Клейсонның аталмыш кітабы әлемнің көптеген тілдеріне аударылып, ең үздік туындылардың қатарына енді. Бүкіләлемдік бестселлерге айналған туындыда байлыққа қатысты ежелден келе жатқан ережелер айтылған. Сондықтан бұл әрбір миллионер оқыған кітап деп есептеледі.

⠀Туынды өте қарапайым әрі түсінікті тілде жазылған. Бұл жерде қаржыңызды жоспарлауды, табысыңызды сақтауды және оны үнемдеуді үйретеді. Мұны «байлық әліппесі» деп те атайды. Себебі аталмыш кітап жүз мыңдаған адамға қаржылай тәуелсіз болуға көмектесті. Сен де оқып, миллионерлердің қатарына қосыл!

⠀

Бай әке, кедей әке (Богатый папа, бедный папа)

⠀Бұл америкалық кәсіпкер, инвестор, жазушы Роберт Кийосакидің 26 млн данамен тараған бүкіл әлемге танымал кітабы. Туынды ақшаны дұрыс жұмсап, сауатты басқарғысы келетін адамдар мен жас кәсіпкерлерге арналған. Мұнда Роберт Кийосакидің басынан өткен оқиғалары баяндалады.  Кітаптың мақсаты Роберттің балалық шағында ақшаға байланысты айтылған екі түрлі тәрбиелік көзқарасына негізделеді. Бірі — білім министрі болып қызмет еткен өзінің туған әкесінің тәрбиесі болса, екіншісі — Майк атты досының бизнесмен әкесі. Ол Гавай аралдарындағы ең бай адамдардың бірі болады.

⠀Бірінші әкесі «Жақсы оқы, жақсы мекемеге жұмысқа тұрасың» деп өсиет айтса, екіншісі: «Мықты оқы, кейін жақсы компания тауып, оны сатып аласың» – деді. Осылайша тәрбиелік жолда екіншісін таңдаған Роберт қаржылық жолда үлкен жетістіктерге қол жеткізеді.

⠀

Қаржылық еркіндікке апаратын жол (Путь к финансовой свободе)

⠀Белгілі бизнес-кеңесші Бодо Шефердің аталмыш кітабы адамдарды қаржылық еркіндікке жетелейді. Автордың пікірінше, егер адамның басында қаржылық мәселе болса, ол ақша туралы көп ойлай бастайды. Сонымен қатар ол байлар мен кедейлер банктегі шоттың мөлшерімен ғана емес, ойлау қабілеттерімен де ерекшеленетінін айтады. Себебі ой арқылы энергия пайда болады. Ал энергияға байланысты ақша келеді.

⠀Автор табысты арттыруға байланысты бірнеше кеңес ұсынады. Нақтырақ айтсақ, тапқан табыстың белгілі бір пайызын үнемдеп отырасыз. Табысыңызды арттырып, оның да белгілі мөлшерін үнемдеуді әдетке айналдырасыз. Кітапта осыған қатысты көптеген ақпараттар айтылған. Оқып шықсаң, қаржылық еркіндікке ерте қол жеткізетініңе сенімді бол!

Ақша ақшаны жасайды (Деньги делают деньги)

Еркіндіктің ең маңызды түрі – қаржылық тәуелсіздік. Қаржылай еркін адам ақшаға күнкөріс құралы ретінде қарамайды. Дмитрий Лебедев бұл кітапты өзінің қаржылық еркіндікке қол жеткізу тәжірибесіне және тұтынушыларының, достарының және таныстарының тәжірибесіне сүйене отырып жазды.

баспаға әзірлеген

Бегімхан Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі