БАС-КІТЕ СТАНОГЫ: ҚОЛМА-ҚОЛ АҚША ӨНДІРІСІНІҢ ҚҰПИЯЛАРЫ

Әмияндарыңызда жатқан заттың қалай жасалатыны

Ақша күн сайын қолымыздан өтеді, бірақ оны жасау процесі - өнер, ғылым және жоғары технологиялардың таңғажайып үйлесімі екенін аз адам біледі.

Сирек айтылатын ақша фактілері:

• Қағаз қағаз емес. Банкноттар қағаздан емес, мақтадан (75-80%) және зығырдан жасалады. Нағыз "ақша қағазы" 4000-ға дейін бүгілуге төзе алады, ал қарапайым қағаз 400-ден кейін жыртылады. Теңге банкноттары тіпті Орта Азия климатында беріктігін арттыратын арнайы талшықтарды қамтиды.

• Ядролық қарудан құпиялау. Ақша басуға арналған бояулар - әлемдегі ең қорғалған құпиялардың бірі. Олардың формуласын тек бірнеше маман ғана біледі. Теңгеге арналған бояулар Қазақстандағы күн жарығының қарқындылығын ескеретін ерекше технология бойынша өндіріледі.

• Ұсақ бөлшектер. 10 000 теңге купюрасында үлкейткіш шынысыз айыруға болмайтын 0,25 мм өлшемді микромәтінді табуға болады. Бұл гравердің - банкнота дизайнын жасаған шебердің "қолтаңбасы".

• Металл ақшалар. Заманауи монеталар өз атауларында көрсетілген металдарды сирек қамтиды. Теңгенің "алтын" монеталары шын мәнінде мыс, мырыш және никель қорытпасынан жасалған. Ал ұсақ монеталарды өндірудің өзіндік құны жиі олардың номиналды құнынан асып түседі!

• Қорғаныстың супертехнологиялары. Заманауи теңге купюрасында 18-ге дейін әртүрлі қорғаныс элементтері қолданылады. Олардың кейбіреулерін тек ультракүлгін жарықта, ал басқаларын - белгілі бір бұрышпен қарағанда ғана көруге болады.

Қызықты факт: Қағаз банкнотаның орташа өмір сүру мерзімі шамамен 2 жыл, содан кейін ол кәдеге жаратылады. Қазақстанда көптеген адамдар ойлағандай, қолданыстан шыққан банкноттарды өртемейді, оларды экологиялық құрылыс материалына қайта өңдейді немесе... дәретхана қағазын өндіру үшін қолданады! (Иә, сөзбе-сөз ақшадан!)

* * *

АВТОМОБИЛЬ ДАБЫЛДАРЫ: ЭЛЕКТРОНДЫ КҮЗЕТТЕГІ КҮЗЕТШІЛЕР

Автомобиль дабылдары - біздің көліктерімізді қорғауға тиісті, бірақ жиі қалалық шу ластануының көзіне айналатын технологиялар. Бұл электронды күзетшілер қалай құрылған?

Автомобиль дабылдары туралы анық емес фактілер:

• Алғашқы дабыл 1913 жылы, электроникадан көп бұрын пайда болды. Ол от алдыру құлпын қатты қоңыраумен байланыстыратын механикалық жүйе болды. Егер біреу кілтсіз қозғалтқышты іске қосуға тырысса, құлақ тұндыратын қоңырау іске қосылатын.

• Код-граббинг - заманауи автокөліктерді айдап әкетудің ең кең таралған тәсілі. Қылмыскерлер сіздің брелогыңыздың радиосигналын ұстап алатын құрылғыларды пайдаланады. Озық жүйелер әр ретте жаңа бірегей сигнал жасалатын "диалог коды" технологиясын қолданады.

• Шок-сенсорлар қымбат дабылдарда соншалықты сезімтал, олар корпусқа соққыны, әйнектің сынуын және тіпті автокөліктің еңкеюін (оны эвакуаторға тиеу әрекетінде) ажырата алады. Жүйе бұл қатты соққы ма, әлде жеңіл тию ме екенін "түсінеді".

• Жалған іске қосылулар. Зерттеулер дабыл сигналдарының 95% жалған екенін көрсетеді, оларды қатты дыбыстар, күшті жел немесе өтіп жатқан жүк көліктері тудырады. Күшті желдері бар Астанада бұл әсіресе өзекті! Заманауи жүйелер жалған іске қосылулар санын азайту үшін бортық компьютермен интеграцияланады.

• Әрекет ету қашықтығы. Қарапайым брелок 100 метрге дейінгі қашықтықта жұмыс істейді, ал GSM-модулі бар жүйелер бұзу әрекеті туралы ұялы желі арқылы әлемнің кез келген нүктесіне хабарлай алады. Елді мекендер арасындағы қашықтық үлкен Қазақстанда мұндай жүйелер әсіресе танымал.

Қазақстандық ерекшелік: Қыста температура -40°C-ға дейін төмендеуі мүмкін Қазақстанның солтүстік аймақтарында қозғалтқышты автоматты түрде іске қосатын дабылдар ерекше танымал. Қызығы, бұл функция АҚШ-тың кейбір штаттарында экологиялық нормалар бойынша заңсыз деп танылды (автокөлік жүргізушісіз жұмыс істемеуі керек).

баспаға әзірлеп, жиған-терген

Бегімхан  Ибрагим (КЕРІМХАНҰЛЫ) >>

Ақсу қаласының Абай атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Павлодар облысы

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі ​​​​​​​