ҚАЗАҚТЫҢ ӘДЕТ-ҒҰРЫП, ЖӨН-ЖОСЫҚТАРЫ

• Жылағанды жұбатып, тоқтау айтады, мұңын тыңдайды.
• Халықтың діни әдеті бойынша беті әрі қараған науқастың жанында күзетке отырады. Науқас жан тәсілім жасағанда иманы айтылмаса, оны «арам өлді» дейді. Бұл кейінгілерге үлкенге мін.
• Құранды жоғары жаққа қояды, дәретсіз ұстамайды. Мұсылман баласы құранға  аяғын қаратып жатпайды.
• Құран оқылып жатқанда жалаңбас отырмайды.
• Өлі туған сәбиге ат қойылмайды.
• Аты-жөні белгісіз адамға жаназа шығарылмайды. Басы жоқ (мұндай да болады ғой) адамға жаназа шығарылмай жерленеді.
• Әйелдер ғұсылсыз, дәретсіз бала емізбейді.
• Мұсылман баласы «біссімілласыз» тамақ жемейді, іс бастамайды.
• Мұсылмандарға доңыз етін жеуге тыйым салынған.
• Қасиетті бейсенбі, жұма күндері өзін таза, әдепті ұстайды, әбес, ғайбат сөз айтпайды. Бұл қасиетті дінімізге құрмет белгісі. Аруақтарға дұға оқылады.
• Намаз оқыған адамның алдынан өтпейді.
• Қайыр-садақа сұрағандарға садақа тастайды. Егер ол басқа дін адамы болса сол қолымен береді.
• Егер басқа дін адамы «ассалау» деп сәлем берсе, онда оған «уағалейкум» деп қана жауап береді.
• Бәлиғатқа жетке адамдар (балалар) намаз оқып, ораза ұстауға міндетті.
• Құран оқып жатқанда әйел қауымы шашын көрсетпейді.
• Құран оқылып жатқанда ешкім жалаңбас отырмайды.
• Құран оқылып жатқанда үн шығармайды, сәлемдеспейді, сөйлеспейді, орнынан тұрмайды.
• Құранды, хадистерді, дін кітаптарын дәретпен ғана ұстайды, оларды таза жерге қояды.
• Айт, Ораза, Наурыз күндері бейпіл сөз айтпайды, жат, ерсі қылықтар жасамайды.
• Мешітте, қайғылы жерде дүние сөзін сөйлемейді.
• Мешітте орынға таласпайды.
• Намаз оқып отырған адам қандай жағдайда болмасын намазын бұзуға болмайды.
• Ораза кезінде біреу өзіңмен жанжалдасса немесе қатты сөзге барса, сен «аузым берік» еді деуің керек. Оныме сөз жарыстырма.
• Дін адамдарына сәлем беріп құрмет көрсетеді.
• Айт кезінде «айттық» сұраудың ерсілігі жоқ. Сұрағандарға да «айттық» беру керек.
• Ислам әдебі бойынша жаназа шығарылып жатқанда түрегеп тұруға болмайды.
• Айт – мереке әрі қасиетті күн. Бұл күні әр адам өзін таза ұстайды. Әр үйге кіріп «құтты болсын» айтады.
• Құрбан айтында ауру, ақсақ, соқыр малды және жылқыны құрбанға шалмайды.
• Әр үйде бір құран болғаны жөн. Бұл мұсылмандық әрі оған деген құрмет пен ықылас белгісі.
• Қорымға қол шошайтпайды, ол аруақтарды сыйлау.
• Қайтыс болған адамның отбасына туыстары мен іліктері көңіл айтады, бата жасайды.
• О дниелік адам туралы әңгіме болғанда оны еске алушы адам «жер хабарын бермесін» дейді.
• Жақсы сөз, тілек естіге немесе бата алса «әумин, періштенің құлағына шалынсын» деу керек.
• Ата-ана, туған-ьуыстар қабіріне барып дұға оқу – әрбір тірі адамның парызы.
• Кейбір адамдар (әсіресе дүниені көп жинайтын) жан-тәсілім алдында қатты қиналады, ауыр азапқа түседі. Мұндайда бір затты (табақша, ыдыс, пышақ т.б.) сындырады.
• Бата қылған немесе көңіл айтқан адамдар басқа үйге кірмейді. Бұл аруақты сыйлау және адамгершілік.
• Мұсылман баласы үшін ең үлкен күнә – арақ ішу.
• Жоқтауға қатысқан әйелдер үш күнге дейін ас-суға, дастарқан әзірлеуге араласпайды.
• Әбден тозығы жеткен құранды, хадистерді, т.б. қасиетті кітаптарды жағып, аяқ баспайтын жерге көмеді.
• Қабір басында артық қалған құрылыс заттарын үйге әкету жаман ырым. Иесінің рұқсатымен оны басқа адамдар қабір құрылысына пайдалануға болады.
• Ораза ұстағандар өтірік, өсек айтпайды. Анайы, әбестік, артық сөздерден өзін тыйып ұстайды. Ондай жағдайда аузы ашылып кетеді, оразасы қабыл болмайды.
• Сейсенбі күні жолға шықпайды, той жасамайды, құрылыс, іс бастамайды. Өйткені Қабыл әбілді осы күні өлтірген қанды күн.
• Басқа діннің де жол-жоралғысына құрметпен қарау керек. Оны мазақ етуге болмайды.

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі

Лебяжі ауданы, Павлодар облысы