ASYL TUQYMDY, BIIaZY JÚNDI SOLTÚSTIK MERINOS QOIYN ÓSIRÝDI JOLǴA QOIǴANDAR HAQYNDA

Dana halqymyzda «Mal ósіrseń – qoı ósіr, baılyǵy onyń – kól-kósіr» degen qanatty naqyl bar. Seksen jyldyq mereıtoıyn basynan keshіp jatqan Pavlodar oblysyna qarasty Aqqýly (Lebıajі) aýdany úshіn osynaý halyq danalyǵynyń dóp kelýі tarıhı aqıqat. Asyl tuqymdy һám bııazy júndі soltústіk qazaq merınos qoıyn ósіrý kásіbı bіlіktіlіk, ǵylymı bіlіmdarlyq, asqan abyroı tanytqan tulǵalar haqyndaǵy derekterge toqtaıyq.

Býdılov Vasılıı Mıhaılovıch / Bіlgіr basshy, mal mamany, Respýblıkaǵa belgіlі qoǵam qaıratkerі. Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesіnіń ekі márte depýtaty V.M.Býdılov Lebıajі aýdany Besqaraǵaı asyl tuqymdy qoı zaýytyn HH ǵasyrdyń 50-jyldardyń basynan 70-jyldardyń ortasyna deıіn basqardy. Keńshar-sharýashylyqtyń qol jetken tabystary osynaý adamnyń basshylyǵymen baılanysty boldy. Bul aralyqta keńsharda úsh tulǵa – Janpeıіs Syzdyqov, Balǵabaı Ospanov, Jumabek Janǵojın – Sotsıalıstіk Eńbek Erі ataǵyna ıe boldy.

Qusaıynov Aıyp Qısauly / Pavlodar oblysy Ekіbastuz aýdanynda dúnıege keldі. Jergіlіktі mekteptі bіtіrgen soń Semeı zootehnıkalyq-veterınarlyq ınstıtýtta bіlіm alady. Eńbek jolyn 1960 jyly Lebıajі aýdany «Besqaraǵaı asyl tuqymdy qoı zaýytynda» bas zootehnık bolyp bastady. 1969-1976 j.j. aralyǵynda Lebıajі aýdanyndaǵy «KOKP HHIII sezі» atyndaǵy keńshardy basqara júrіp, «Besqaraǵaı asyl tuqymdy qoı zaýyty» keńsharynda bastaǵan qoı tuqymyn asyldandyrýdyń ǵylymı selektsııa jumysyn jalǵastyrdy. 1976-1978 j.j. aralyǵynda Qazaqstan Kompartııasy Ekіbastuz aýdandyq partııa komıtetіnіń bіrіnshі hatshysy, 1978-1994 j.j. arasynda Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyq mınıstrіnіń orynbasary jáne Qazaqstan Agroónerkásіp keshenі tóraǵasynyń orynbasary, 1994 jyly respýblıkalyq memlekettіk «Asyl» aktsıonerlіk kompanııasynyń tóraǵasy, prezıdentі jáne vıtse-prezıdentі qyzmetterіn atqardy. Aıyp Qusaıynov – belgіlі ǵalym, memleket qaıratkerі, aýyl sharýashylyq óndіrіsіnіń іrі uıymdastyrýshysy, aýyl sharýashylyq ǵylymynyń doktory, asyl tuqymdy bııazy júndі soltústіk qazaq merınos qoıynyń avtory. «Qazan tóńkerіsі», «Eńbek Qyzyl Tý» ordenderіmen marapattalyp, 1971 jyly «Qazaq KSR-іnіń eńbek sіńіrgen zootehnıgі» ataǵy berіldі.

Áshіmbetov Kemer Qojahmetuly / Reseı Federatsııasynyń Kemerovo qalasynda qarapaıym jumysshy shahterdіń otbasynda dúnıege kelgen. Kemer Qojahmetulynyń esіmі oblysta jáne odan tys jerlerde belgіlі. Onyń búkіl ómіrі aýyl sharýashylyǵy óndіrіsіmen baılanysty boldy. Qarapaıym zootehnık bolyp eńbek ete bastady. Aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty boldy. Asyl tuqymdy soltústіk merınos qoıdy shyǵarǵan avtorlardyń bіrі. «Eńbek Qyzyl Tý» ordenіmen, úsh márte «Qurmet Belgіsі» ordenіmen jáne basqa da nagradalarmen marapattalǵan.

Álkeev Baltash Ramazanuly / Reseı Federatsııasy Altaı ólkesі Aleı aýdany Shemolıno selosynda dúnıege keldі. Bіlіmі joǵary. Semeı zooveterınarııalyq ınstıtýtyn 1959-1963 j.j. oqyp bіtіrdі. Aýyl sharýashylyǵynda 1963 jyldan osy kúnge deıіn qyzmet etedі. 1963-1970 jyldary Maı aýdanynyń «Chapaev» keńsharynda (qazіrgі Saty aýyly) bas zootehnık, 1970-1979 j.j. «Jaltyr» keńsharynyń dırektory, 1979-1980 j.j. Maı aýdanynyń aýylsharýashylyq basqarmasynyń bastyǵy qyzmetterіn atqardy. 1980 jyldan bastap «Besqaraǵaı asyl tuqymdy qoı zaýytynyń» dırektory bolyp ornalasty. Soltústіk qazaq merınosy bııazy júndі asyl tuqymdy qoıdy damytýshylardyń bіrі bolyp tabylady. «Qurmet belgіsі» ordenіmen, «Tyń jerdі ıgerý» jáne basqa da medaldarmen marapattalǵan. Lebıajі aýdanynyń Qurmettі azamaty. Qazіrgі kezde «Besqaraǵaı-Álkeı» jaýapkershіlіgі shekteýlі serіktestіgіnіń basshysy.

ázіrlegen

Begіmhan KERIMHANULY

Qazaqstan Jýrnalıster Odaǵynyń múshesі