ӨСИЕТ ӨРНЕКТЕРІ

Әлбетте, ата-бабалардан аманат-мирас болып қалған һәм ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келе жатқан өнегелі өсиет, жаһандану мен өркениеттенудің шарықтау кезіне қарамастан, өз мән-мағынасын еш жоғалтпақ емес. Ал оны сана-сезімге сіңдіріп, бойына қалыптастыра алған өскелең ұрпақ ештеңені жоғалтпайды, керісінше, тағылымды тәліммен тұлғалана түспек. Қарапайым халық ішінен шыққан ақылдылардан қалған осынау нақылдарға зер салып көрейік.

• Үлкенге сәлем бер, жолын кесіп өтпе.
• Жүріп келе жатқан адам отырған адамға, атты адам жаяуға, аз адам көпке сәлем беруге тиіс.
• Үлкендер мен ғалым адамдар алдында көп сөйлемеуге тырыс. Мешітке, үйге «ассалаумағалейкүм» деп кіру керек, кешке «кеш жарық» деп кіру керек.
• Үлкен кісілерді, ананы, әйелді көлікке қолтықтап демеп мінгізу не түсіру керек. Көшеде, жолда жатқан шыны, темір болса, алып таста.
• Үлкендерден бұрын тамаққа қолыңды салма. Адамға күш қолданба.
• Сәбилерге өтірік айтпа, алдама, қорқытпа. Оларды жаман әдетке үйретпе.
• Тамақ жеп отырып сөйлеме.
• Тамақты өз алдыңнан алып же, кісі алдындағыға қол созба.
• Егін ішінде дәретке отырма.
• Сұйық тамақты сораптамай іш.
• Дастарқан үстінде әдемі отыр, әдепті сөйле.
• Дініңе сеніммен, құрметпен қара.
• Халқыңның тарихын, дәстүрін, салтын, әдет-ғұрпын жадыңа тоқы һәм оны кейінгілерге үйрет.
• Қанша ұлы адам болсаң да халық алдында кіші, әдепті бол.
• Біліміңді көпке, пайда жерге жұмса.
• Жаман дағдыдан аулақ бол.
• Жаман адамдардан қашық жүр.
• Көршілеріңмен жылы сәлемдес.
• Достыққа берік, адал бол.
• Біреуді жамандама, өзіңді жамандаған адаммен дауласпа, жауласпа.
• Қуанышта, қиындықта, қайғыда, ашуда ұстамды бол.
• Шаруашылықтың басы-қасына жүрген адамдарға жолыққанда: бақташыға «бағар көбейсін», мал айдап бара жатқандарға «айдар көбейсін», егіншіге «бір дәнің мың дән болсын», түрлі жұмыс үстіндегілерге «іске сәт», жаңа қоныстанушыларға «»қоныс құтты болсын» деу керек.
• Жолаушыларға, жүргіншілерге, сапарға шыққандарға «сапар сәтті болсын» деу керек («қайда барасыз» деуге болмайды).
• Үй сыртында тұрып немесе теріс қарап тұрып сөйлеуге болмайды. Аты белгілі адамдарға құрмет көрсет.
• Шалбарды отырып кию керек.
• Әйелдер, қыздар орындықта аяғын айқастырып отыруға болмайды.
• Алыс сапарға, игілікті іске, емделуге аттанар алдында қариялардың батасын ал.
• Үйге, мешітке, қасиетті орындарға оң аяқпен кіру керек.
• Кемтар адам алдында дене кемістігі туралы әңгімелеме.
• Моншада да ұятыңды жаба біл.
• Пейіліңді кеңге сал.
• Кешірімді, мейірімді, сыпайы бол.
• Өркөкірек адамнан қаш, өзің де кеудеңді көтерме. (жалғасы бар)

әзірлеген

Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ

Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі